Uit Onstwedde verdwenen Onstwedder familienamen - Deel 5 en slot

Afl. 148 – 04-12-2019

VEENHUIZEN

Familienaam
Oorspronkelijk huisummer
(naam v.d. boerderij in Onstwedde)

Buttes   
Huisnr. 1
(erve ‘’t But(te)s’)
Eigenlijk zou ik deze naam niet moeten noemen, want we komen de nazaten van deze sinds ca. 1600 in Veenhuizen woonachtige familie anno nu nog tegen onder de naam Bots.

Hiskes
Huisnr. 3 en 4
(erve ‘Jacobs’; later ‘het Hiskes’)
Wubbe Jans Hiskes erft in 1820 dan wel het huidige Veenhuizen no. ..., maar hij is op dat moment al landbouwer te Nieuw-Stadskanaal.
(Erg fijn was ’t te mogen merken dat Jan Hiskes – oud-hoofdredacteur van het vroegere dagblad ‘De Noord-Ooster’ – en z’n vrouw Grietje Hiskes-Knigge rond 1980 kennelijk de banden met hun stamgebied nog niet verloren hadden en actief betrokken waren bij de oprichting van de Historische Vereniging ‘Westerwolde’). De oorspronkelijke naam van deze erve, ‘’t Jacobs’ stamt hoogstwaarschijnlijk van de familie Jacob ten Veenhuis. Zijn naam komt al voor 1500 onder de parochie Onstwedde voor. We kunnen er dus van uitgaan, dat we hier met de allereerste erfgezeten bewoners-familie in Veenhuizen te maken hebben.

Oolders
Huisnr. 2
(erve ‘Oolders’/’Olers’)
Kort voor 1600 komen we deze boerderij-/familienaam tegen in het zgn. hoendergeldregister. (Dat is een lijst van Westerwolders die een huis bewoonden waaruit rook opging en die jaarlijks een hoen aan de bisschop van Münster moesten betalen in ruil voor militaire bescherming in tijden van nood). Het ‘Oolders’-erve stond op de plek waar we nu de camperplaats ‘Ooldershoeve’ vinden, Veenhuizen no. ... Mooi, dat zo’n historische naam in het heden bewaard blijft. Oudere Onstwedders kennen beslist nog de toevoeging, die veel dorpsgenoten met de achternaam Wolfs kregen; bv. Wubbe Wolfs/Oolders. De familienaam Oolders verdween toen het niet meer verplicht was om de naam van de erfdochter over te nemen als je daarmee trouwde. Dat was nog wel het geval toen Wubbe Jans Wolfs uit Ter Apel in 1820 in de huwelijksboot stapte met Hillegien Berends Oolders.

Reupers / Roepers
Huisnr. 14
(erve ‘Roepers’)
Dat Veenhuizen bij de jongere bewoningen rond Onstwedde hoort, blijkt in 1489 wanneer Kerstyen ten Hoeffte (inderdaad, erfgezeten op De Höfte) van Haye Addinga de rechten op ‘Roperserve’ in Veenhuizen koopt. De familienaam Reupers is daarna in Veenhuizen ruim 300 jaar lang een vast gegeven. Als Wubbe Wubbes Reupers in 1838 als vrijgezel komt te overlijden, verdwijnt deze naam.

Tensing(h)
Huisnr. 13
(erve ‘Tensingh’)
Erve ‘Tensingh’ is sinds de aan deze erve verbonden familienaam omstreeks 1525 voor het eerst in oude geschriften voorkomt, waarschijnlijk het vaakst van alle erfboerderijen in andere handen overgegaan. We komen na 1650 o.a. de namen Rensingh, Nanninges, Bosscher en Lu(i)kens tegen. Erg triest is ‘t, dat Allicke Tensinck in de zomer van 1587 voorkom op de lijst van 4 vrouwen, die op de Gieselbaarg bij Veele wegens
vermeende hekserij zijn verbrand. (Het feit, dat de straat waar ik woon Jensinghelaan heet en niet ‘Tensinghelaan’, - zoals de bedoeling was -, heeft trouwens niets met hekserij te maken. Dat is simpelweg een ietwat slordige leesfout geweest van een Stadskanaalster gemeenteambtenaar).


HÖFTE
De erven ‘De Höfte’ maakten van ouds deel uit van de marke van Wessinghuizen.

ten Hoften/Hofting
Huisnr.’s 1, 2 en 3
(erve ‘De Höfte’- I, II en III)
De meest logische boerderijnaam van alle die we gehad hebben. Als je op de Höfte woont, dan noem je je boerderij ook zo. Of zou ’t net andersom geweest zijn? Ik weet het antwoord niet. De drie ‘Höfte’-erven hebben in elk geval gestaan naast en tegenover de huidige driesprong Wessinghuizerweg-Streekweg.


WESSINGHUIZEN

Hanses
Huisnr. 5
(erve ‘Hanses’; later erve ‘Luiring’)
Deze boerderij stond eens tegenover Wessinghuizerweg 15, de vroegere Bessembinders-boerderij; nu van de fam. R. Wieten. De familie die er het laatst woonde was de fam. Holtjer. In 1973 werd de toen al wat vervallen boerderij gesloopt. Ter herinnering heb ik als illustratie bij deze aflevering een foto van het voormalige ‘Hanses’ geplaatst; een foto uit ca. 1950. We zien links Holtjer-dochter Alke (die eigenlijk niet op de foto wilde…) naast haar neefje, de jonge Jan Wind (z.v. Jan – Ceasar - Wind). Ik heb me niet aan de indruk kunnen onttrekken, dat de moord op Egge Addinga (van de Wedder burcht) in 1475 iets te maken heeft gehad met de verkoop van erve ‘Hanses’ in 1472. Die verkoopakte, waarin Hans Memens zijn boerderij en land overdraagt voor 50 gulden (...) ademt namelijk elementen van dwang en bedrog; zaken waarom de Addinga’s berucht waren en wat uiteindelijk hun terechte ondergang inluidde. Als de Addinga’s in 1478 verdwenen zijn, kan ‘t ‘Hanses’ weer “gewoon” verder. “Gewoon” duurt echter slechts tot ca. 1650 als erfdochter Grietje Berents Hanses trouwt met Harm Harms Luringh uit Veele. De boerderij wordt daarna aangeduid als erve ’Lu(i)ringh’. De naam Luring blijft tot het laatst met deze plek verbonden.

N.B.: We zijn opnieuw veel dank verschuldigd aan vader C. en zoon R. Wegman. Veel gegevens heb ik uit hun geweldige reeks “Westerwolders en hun woningbezit”, deel 5 kunnen halen.
Daarnaast gaat onze dank uit naar mevr. J. Langerhuizen-Holtjer uit Vlagtwedde voor haar succesvolle jacht naar foto’s van het voormalige erve ‘Hanses’.
 
© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)