Uit Onstwedde verdwenen Onstwedder familienamen - Deel 4

Afl. 147 – 16-11-2019

Misschien was u wel net zo verbaasd als ik, dat er in de afgelopen zóveel (boeren)familie-namen uit Onstwedde zijn verdwenen. Zeker in een periode, waarin boeren fanatiek van leer trekken tegen allerlei maatregelen die op z’n minst de indruk wekken dat zij een speelbal zijn van de politiek, komt zo’n waslijst als ik u de afgelopen weken presenteerde haast bedreigend aan.

In afl. 90 en 91 (anno 2015/2016) ben ik al eens ingegaan op die teloorgang van boerenfamilies-/bedrijven, families die eeuwen achtereen in belangrijke mate de Onstwedder geschiedenis bepaalden.
Daarvan zijn er anno 2019 slechts enkele over: Sterenborg, Luring, Hids, Bessembinders, Maarsingh, Meems en Wilzing zijn een paar van de overgebleven namen die me zo te binnen schieten.
Deze keer geef ik u de boeren-familienamen, die ooit ’s de dienst uitmaakten in de zgn. essen-zwermdorpen (= de gehuchten rondom Onstwedde). Maar ook hier namen die inmiddels uit ons dorpsbeeld en -geheugen zijn verdwenen; sommige al honderden jaren.

SMEERLING
Familienaam
Oorspronkelijk huisummer
(naam v.d. boerderij in Onstwedde)

Edingh
Smeerling, huisnr. 17
(erve ‘Edingh’)
De familienaam Edingh komt in elk geval al in 1475 in Smeerling voor. We komen Edo Edingh tegen in een klaagschrift tegen Egge en Haije Addinga. Ze hebben wederrechtelijk allerlei zaken uit zijn boerderij ontvreemd. (In datzelfde jaar wordt Egge door een groep woedende Westerwoldse boeren in zijn eigen Wedder burcht gelyncht. (Zie het verhaal over de moord op pastoor Else (‘Taikens & Toal’, afl. 8)
De Edingh-boerderij stond op de plek, waar we nu Smeerling 20 vinden; aan het begin van het zandpad naar het Metbroekbos. (zie de foto, waarop we tegen de achterzijde van de boerderij aankijken).
De Edings maken tot 1880 deel uit van de Smeerlinger gemeenschap. Op één gehuwde dochter na, overlijden alle andere Edinghs rond die tijd ongehuwd en komt er een eind aan deze geslachtsnaam in Smeerling.    

Hoisingh
Smeerling, huisnr. 15
(erve ‘Hoisingh’)
De Hoisinghs komen we al voor 1500 in Smeerling tegen. Rond 1750 verhuist Geert Everts Hoisingh naar Wedde en verkoopt hij het vaderlijke erfdeel. De boerderijnaam ‘’t Hoisingh’ blijft nog een tijdje bestaan (en   de familienaam dus ook), maar blijkt even na 1800 te zijn veranderd in Huizing. En die familienaam kennen we in Onstwedde nog altijd. (De boerderij-/familienaam Huisingh kwam trouwens ook voor in Jipsinghuizen, Mussel en Veenhuizen).

Lotteringh
Smeerling, huisnr. 11
(erve ‘Lotteringh’)
De familienaam Lotterinck komt in elk geval rond 1500 al in Smeerling voor. Die naam is dan verbonden aan de boerderij aan het begin van het huidige Smeerling, daar waar nu Bert Bakker Antiek is gevestigd.
Omstreeks 1650 zijn er alleen maar dochters Lotteringh als opvolgster, maar ingevolge de heersende erfregels moet de echtgenoot dan de naam van z’n vrouw aannemen. Dat gebeurt o.a. bij Jan Geerts Huges en Harm Olingh. Ca. 1710 verdwijnt de naam Lotteringh uit Smeerling. Van de 7 zonen van Egge Lotteringh sterven er in elk geval 4 op relatief jonge leeftijd. Bovendien is de financiële positie van de familie dan kennelijk behoorlijk verminderd. Erve Lotteringh gaat over in de handen van de (ook Smeerlinger) familie Halmingh. De – wat ik zou willen noemen – Smeerlinger “oer-namen” Halming(h), Hidding(h), Horlings en Wubs zijn door de jaren heen bestand gebleken alle tegen voor- en tegenspoed en maken nog altijd een gewaardeerd deel uit van de Onstwedder gemeenschap.


STERENBORG en TER WUPPING

Sterenborg
Huisnr. 10
(erve ‘Ter Sterenborgh’)
De familienaam Sterenborg komt anno 2019 nog volop in Onstwedde voor. De reden, dat ik deze erve toch opneem in dit overzicht ligt ‘m in het feit, dat erve ‘Ter Sterenborgh’ rond 1660 werd overgenomen door Harmen Hubbelingh. Deze nam vrijwel direct daarna de familienaam Sterenborg aan. De Sterenborgs van nu zijn dus eigenlijk Hubbeling-nazaten.

Heijes
Huisnr. 7
(erve ‘Heijes’)
Het betreft hier de boerderij op het huidige huisnr. 19. De familienaam Heijes verdwijnt rond 1800 uit de Onstwedder regio als de laatste erfdochter trouwt met Nanne Besselingh. Voor de zuiverheid moet gezegd worden, dat het oorspronkelijke Heijes-geslacht ca. 1650 al uit Ter Wupping is verhuisd. De dragers van de Heijes-familienaam daarna heetten eigenlijk Eelsingh.

Koets
Huisnr. 9
(erve ‘Koets’/’Coetes’)
De van de naam van de boerderij-erve Coet(e)s afgeleide familienaam Koets komen we o.a. al in 1475 tegen als bij de bisschop van Münster door Onstwedders een klachtenlijst tegen de Addinga’s wordt ingediend.  Met name ene Herman Kotes (=Koets) is door Egge Addinga nogal van het een en ander bestolen. In 1674 verkoopt Memme Coetes zijn bezittingen en kort daarna is de Koets-familie volledig uit Ter Wupping verdwenen. Opmerkelijk is tenslotte nog, dat Ter Wupping rond... z’n eigen (basis)school had, alhoewel... zonder schoolgebouw en leraar. De “lessen”(???) werden gegeven in een boerderij.

Stroeding
Hoewel ik deze serie begonnen ben naar aanleiding van het overlijden van de laatste Stroeding in onze dorpsgemeenschap, moet ik nu bekennen dat de naam Stroedingh niet verbonden is (geweest) aan een oude boeren-erve in het huidige Onstwedderse. De Stroedings komen namelijk oorspronkelijk uit (het toen nog onder het Kerspel Onstwedde vallende deel van) Ellersinghuizen. We komen bv. ene Claes Hindricks Stroedingh tegen als hij rond 1700 trouwt met Swaencke Berents Aijsing van ‘’t Aijsingh’ in Ellersinghuizen. (Als je dit tegenkomt in één van de oude kerkboeken van de Onstwedder Herv. Kerk dan snap je enigszins waarom de administrerend kerkvoogd Ellersinghuizen aanduidt als ‘Aijssinghehuizen’).

N.B.: Opnieuw willen we op deze plek vader C.J. en zoon R.M.A. Wegman bedanken voor hun prachtige boeken over “Westerwolders en hun woningbezit”. We hebben voor deze aflevering gebruik gemaakt van deel 5 (‘Het Kerspel Onstwedde II’ – De gehuchten’)

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)