Uit Onstwedde verdwenen Onstwedder familienamen - Deel 3

Afl. 146 – 16-10-2019

De foto van vandaag is van het voormalige ‘erve Rensingh-I’ aan de Hörn, zoals ’t er uitzag voordat Geert Nieuwenhuis het restaureerde en er “’t Slaaitenhoes” van maakte.
- - - - - - - - - - - - - - 

Mennersingh 21
(erve ‘Mennersingh’-I )
De boerderij stond op de hoek van de huidige De Hörn (zuidkant) en de huidige Scholtweg. De familienaam komt al in 1483 voor als Everhardi Meijnarzijnck pacht betaalt aan het Klooster Ter Apel. Waarschijnlijk betreft dit pacht voor landerijen van de familie Wiltingh. Jacobus Wiltingh, toentertijd prior van het klooster in Garrelsweer, maakte immers met diverse schenkingen uit zijn familiebezit de stichting van het Klooster mogelijk. De naam Mennersingh verdwijnt in 1776 uit Onstwedde.
 
Molanus 97
De familienaam Molanus is “import” (1758), vandaar dat er ook geen boerderij is met die naam. De boerderij stond aan de rechterzijde van de Dorpsstraat ter hoogte van de huidige rotonde.

Naeningh 84 en 85
(erve ‘Naeningh’)
Deze boerderijen stonden naast elkaar, ongeveer aan de huidige Dorpsstraat 45. Hoewel deze familienaam al rond 1400 in Onstwedde voorkomt onder de (gezeten) eigenerfde boeren, sterft de naam uit in het begin van de 19e eeuw als Zwaantje Reints Naning kinderloos sterft.

Nanning(es) 53
(Herberg van Nannings / oorspr. ’Heilcke Camp’ (ged.) (zie ook: Stratingh)
Hoewel de familienaam veel lijkt op de vorige en de volgende, heeft de familie Nanning in elk geval vanaf ca. 1650 (naast het boer-zijn) het herbergiersvak uitgeoefend op de plek van “het oude gemeentehuis” aan het begin van de huidige Havenstraat. Omstreeks 1750 komt deze herberg en het erve ‘Heijlcke’ in handen van de uit het Duitse Lippscherland afkomstige koopmansfamilie Stratingh. Zij hebben de Onstwedders sindsdien zo’n 200 jaar van een borrel op z’n tijd voorzien.

Nannings 94
(erve ‘Nanninges’)
Deze boerderij stond aan de (huidige) Wessinghuizerweg 2, waar nu de Smith Ranch is gevestigd. De boerderij die er daarvoor stond (van de fam. Horlings) brandde in 1979 af. De Nanning(e)s-familie stierf in Onstwedde uit doordat in 1785 alle drie van hun overgebleven kinderen binnen 3 dagen kwamen te sterven.

Olingh 82 en 83
(erve ‘Olingh’)
De ‘Olingh’-boerderij stond eens aan de Heereweg (=Dorpsstraat), ongeveer op de plek waar we nu bakker Meinds vinden. De familienaam bestond zeker al ca. 1500, maar verdwijnt zo’n 200 jaar later in alle stilte van het Onstwedder toneel als de boerderij executoriaal wordt verkocht.

Onweer 5
(‘het Onweer’; later genoemd: ’Poaterbörg/Koaterbörg’)
Hun boerderijtje was de vroegere pastoorswoning tegenover het kerkbruggetje. Hun naam ontstond doordat zij geen ‘waardelen’ hadden in de gemeenschappelijke marke van de eigenerfde Onstwedder boeren. Hun bezit was van ‘onwaarde’/’onweerde’/Onweer. We komen de naam na 1800 weer tegen bij de eerste inwoners van Stadskanaal.

Rensingh 25
(erve ‘Rensingh’-I)
Geert Nieuwenhuis van het ‘Slaait’nhoes’ aan De Hörn 5 komt de eer toe, dat hij deze oude boerderij in de jaren (19)’70 grondig heeft gerestaureerd en er een cultureel-historische bestemming aan heeft gegeven.
De familienaam Rensingh komt rond 1450 al voor op deze plek. Rond 1700 blijkt Berent Rensingh echter zodanig in de schulden te zitten, dat de familie- en boerderijnaam gescheiden verder gaan.

Schroers 26
(erve ‘Schroers’-I; ook wel erve ‘Huges’)
Deze boerderij stond eertijds op de plek waar nu ‘Heye Wubs Meubels’ is gevestigd. Enigszins merkwaardig is ‘t, dat Olert Huges zich ca. 1650 nog - netjes, zoals ’t volgens het erfrecht moest -, “Olert Huges op ’t Schroers” noemt maar dat die toevoeging luttele jaren later verdwenen is. De Hu(i)ges-familienaam bleef, Schroers verdween voorgoed.

Siks 9
(‘Het Sickes’ – eerder Erve ‘Willmes’)
Deze boerderij stond aan de huidige Kerklaan ter hoogte van de v/h Bruggers-boerderij (no. 23). We komen de familienaam Siks voor het eerst tegen als op 11 sept. 1589 de vrouw van Sicko Willems, ... Hille Willems oder Sickes... genaamd, wegens hekserij op de brandstapel belandt. Siks blijft daarna een Onstwedder familienaam tot ca. 1850. Daarna komt hij in de regio (Vlagtwedde, Alteveer, Nw.Pekela) nog wel voor, in Onstwedde niet meer.

Spijckmans 88
(op erve ‘Spijckmans’-I)                  
De Spijckmans-boerderij stond eertijds aan het begin van de huidige Beukenweg, op no. 1. Joh. Moed († 2018) woonde jarenlang op die plek, nog steeds één van de oudste boerderijen (mogelijk zelfs de aller-oudste) van ons dorp. De Spijckmans-nazaten verkochten hun bezit aan de familie Gelms. Hun familienaam is sinds 1738 uit ons dorp verdwenen.

Stratingh 50 
(erve ‘Heilcke’-I)
Zie de toelichting bij Nanning(es)

Tappers 49
(erve ‘Tappers’)
Als je alleen let op de naam en de plek van de boerderij zou je denken, dat hier een voorganger van de Stratingh-familie woonde. Dat is onjuist. De (kleine) boerderij stond een eindje naar het zuiden, aan de Brink, ongeveer ter hoogte van het huidige huisnummer Brink 1. De Tappers-familie behoorde sinds ca. 1550 tot de Onstwedder eigenerfden. Kort voor 1800 vindt de verkoop plaats van het eerste deel van hun bezit aan... buurman Harm Sijmons Stratingh. Tja, de Stratinghs waren kooplui én tappers, hè.

Thedingh 113
(erve Theding-I, II en III)
Erve Theding bevond zich zuidelijk van de Woldbrink aan de Dorpsstraat, ongeveer op de plek waar we nu de ‘Brinkstee’-appartementen en de COOP-supermarkt vinden. De Thedings komen we ca. 1450 al in Onstwedde tegen, o.a. in een klaagschrift tegen de Addinga’s van de Wedder burcht. Met het overlijden van de ongehuwde Jan Jarkes Theding in 1825 verdwijnt de familienaam Theding uit Onstwedde.

Thees/Theses 67
(erve ‘Thees’)
Het ‘Thees’ bevond zich in elk geval rond het jaar 1500 aan de huidige Dorpsstraat, ongeveer waar nu de huisnummers 21 en 19 zijn (naast het doktershuis van de fam. De Kroon). Als Geert Thees rond 1665 sterft zijn er al wat twisten in de Thees-familie. Korte tijd later zien we hoe het Thees-erve via de families Haselhoff (Wedde) in handen komt van de Onstwedder familie Migchels.     

Tidweringh/Tidderingh 33
(erve ‘Tidweringh’)
Het ‘Tidweringh’ stond ca. 1400 aan de huidige Hardingstraat, tegenover het begin van de Duinweg. We komen de familienaam in elk geval in het begin van de 16e eeuw in ons dorp tegen. Via verkoop wordt de familie Rijck(e)s eigenaar (1634) en na 1742 de familie Boels. De familienaam Tidweringh is dan natuurlijk verdwenen.  

Weerdingh 8
(erve ‘Weerdingh’)
Het ‘Weerdingh’ stond rond 1480 tussen de huidige Kerklaan/ Scholtweg, op de plek waar nu de (leegstaande) boerderij van de fam. Bruggers-Sterenborg staat (Kerklaan 23). Ca. 1740 sterven enkele kinderen Weerdingh op heel jonge leeftijd. Via dochter Ike komt de boerderij in het geslacht Boels terecht. Die verkopen het bezit in 1776 aan de familie Ter Borg. De familienaam Weerdingh bestaat sindsdien alleen nog in de huidige straatnaam ‘Weerdinghelaan’.

Wiltingh 7
(erve ‘Wiltingh’; later ‘Het Egberts’)
Het ‘Wiltingh’ lag aan binnenzijde van de huidige Kerklaan, schuin tegenover het hiervoor genoemde erve ‘Weerdingh’. De Wiltinghs waren zonder twijfel wat we vandaag de dag zouden noemen kapitaalkrachtig, met name in grondbezit. De familienaam Wiltingh komen we voor het eerst in de boeken tegen ca. 1450. Jacobus Wiltingh is dan prior van het klooster in Garrelsweer. Zijn naam blijft onlosmakelijk verbonden met de stichting van het klooster in Ter Apel (waar de Wiltinghs ook grondbezit hadden). Jacobus deed heel royale giften aan de kloosterorde van de Kruisheren, maar stelde wel eisen daarbij. Hij zorgde er op die manier eigenlijk voor dat de nieuwe kloostergemeenschap in Ter Apel voorspoedig van start kon gaan. De boerderij en de landerijen gingen daarna uiteraard in de verhuur en de naam ‘Wiltingh’ is rond 1650 uit Onstwedde verdwenen. (Lichtelijk merkwaardig is ’t dat de familienaam Wilting(h) vroeger ook rondom Nijmegen veel voorkwam).

<<< In aflevering 4 en 5 gaan we, ten besluite, in op de verdwenen familienamen in Smeerling, Ter Wupping, Veenhuizen en Wessinghuizen. >>>

N.B.: Ook voor deze aflevering is weer dankbaar gebruik gemaakt van deel 4 (‘Het kerspel Onstwedde’) van de serie “Westerwolders en hun woningbezit” van vader C. en zoon R. Wegman.

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)