Smeerling, 110 eeuwenoude koesterplek – Deel 2

Afl. 107 – 04-10-2016

Na de vorige aflevering moet u s.v.p. niet de indruk hebben gekregen, dat Smeerling slechts Smeerling is geworden door het Halmingh-geslacht. Dat zou beslist tekort doen aan de andere geslachten, die lange(re) tijd hun bijdrage leverden aan de Smilker boerschap.
We blikken nog ’s een keer terug in de tijd, naar de tijd na de kerstening van Westerwolde (ca. 800).

Van de Smilkers uit de Middeleeuwen weten we eigenlijk niets. Even weinig als we trouwens weten van de middeleeuwse Onstwedder ‘Loug’ers, de toenmalige bewoners van Onstwedde-dorp. Pastoor Else (zie het schilderij van de moord op hem in de hal van ‘De Bolster’) is één van de weinigen uit die tijd van wie we iets meer weten.
Eén ding mogen we over de tijd daarna vaststellen: ’t heeft de bewoners van Smeerling na de Middeleeuwen (vanaf ca. 1500 dus) niet tegengezeten. De legers van bv. graaf Karel van Gelre, van de hertog van Alva en van bisschop ‘Bommen Berend’ trokken meestal over Wedde en zo bleef de boerschap Smeerling vaak wat in de luwte van de strijdende partijen.

Volgens de Willekeur (zeg maar: de grondwet van de Smeerlinger boerschap) van 1728, telde Smeerling in de 17e eeuw 6 erven, nl. “… die huisen Eedingh, Halmingh, Hiddingh, Hoisingh, Horlinghs en Lotteringh...”  
Het kerkarchief van de Hervormde kerk biedt vanaf ca. 1700 een klein beetje meer inzicht in wie de bewoners van ‘die huisen’ waren. Smeerling viel immers onder ‘de clockenslagh’ van Onstwedde en maakte deel uit van dat kerspel / kerkdorp.

Pas met de komst van het kadaster in 1830 weten we nauwkeurig hoeveel boerderijen Smeerling telde: dan zijn ’t er 8 om precies te zijn. Naast de 6 zoëven genoemde zijn ‘t Halming II en ‘t Horlings II erbij gekomen. Slechts één daarvan is tot op heden vrij compleet in de oude stijl bewaard gebleven: de ruim 300 jaar oude Halmingh-boerderij, de huidige Gasterij ‘Natuurlijk Smeerling’. Deze erve valt dan ook terecht onder Monumentenzorg.
Eén boerderij is helemaal verdwenen: de Hoisingh-boerderij, die linksachter ‘t  Halmingh-erve stond, bij het bomengroepje dat vandaag nog zichtbaar is. De overige 7 boerderijen hebben verschillende verbouwingen ondergaan, maar elementen van het oude Saksische boerenhuis zijn desalniettemin herkenbaar gebleven.

Het vroegere a.) Edingh-erve kent na de fam. Hazelhoff (Smeerling 20) nu al weer een reeks van jaren de fam. Klaas Jan & Joke Havinga als bewoners; b.) ’t Halmingh-I (Smeerling 15) is als gezegd de plek van de Gasterij, gerund door Margriet Nieuwenhuis-Wubs; c.) Halmingh-II (Smeerling 18) kennen we sinds 1976 als de ‘Huitsingh-hoeve’; d.) ’t vroegere Hiddingh (Smeerling 17) kende sinds 1959 de Paas-familie als bewoners. Nu woont de fam. B. Rossingh/C. Posthumus er. Ze hebben een Bed & Breakfast onder de passende naam ‘Hiddingh-Hoeve’; e.) ’t oude Horlings-I (Smeerling 13) heeft de fam. Jan Tammes/Tanja van Heuvelen als bewoners; f.) ’t Horlings-II (Smeerling 11) is van de Vereniging Natuurmonumenten en de woonstek van Jeroen Kuipers, beheerder bij die Vereniging; g.) ’t Lotteringh van voorheen (Smeerling 16) huisvest nu al weer een mooi aantal jaren de Antiekboerderij van de fam. Bert & Grietje Bakker-Broersma.

Eén Smeerlinger geslacht willen we er vandaag nog even apart uitlichten: de Wubs-en.
Een oer-Onstwedder familienaam, zo mag bij dezen – als u ’t nog niet wist – zonder overdrijving worden beweerd. Waarschijnlijk is zelfs de stelling, dat alle Nederlanders die de achternaam Wubs dragen uit de regio Onstwedde komen, niet té gewaagd. En vergis u niet dat zijn er nogal wat. Westerwolde-genealoog Geert Wilts heeft in zijn register op deze website niet minder dan 1.244 Wubsen geregistreerd.

Wat de Wubs-familie met Smeerling van doen heeft? Wel, daar liggen de roots van alle mensen (met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dus), die Wubs heten. Als we het begrip “daar” iets precieser omschrijven: “daar”= op het zgn. Zwiensdail. Zo heette aan het begin van de jaren (19)’70 nog een stuk groenland van een paar ha., gelegen op de hoek Smeerling/Eemboerveldweg. Bé Wilzing, toentertijd eigenaar van die grond, stootte bij het inheien van weidepalen regelmatig op puinresten van het boerderijtje dat daar ooit heeft gestaan: het allereerste Wubs-huis, een keuterij.

Hoe de familienaam Wubs is ontstaan is nog steeds een raadsel. Zulks ondanks het uitvoerig familie-onderzoek dat gedaan is (zie de voetnoot •). De Wubs’en stammen namelijk rechtstreeks af van de Smeerlinger Horlings-familie: van Heye Geerts Horlings. Diens achterkleinzoon Willem Heyes tooit zich op een gegeven moment met de toevoegende familienaam Wubs. Die toevoeging heeft – voorzover na te gaan – helemaal niets te maken (gehad) met een of andere (schoon)vader die Wubbe heette, maar is kennelijk gewoon uit de Smilker lucht komen vallen.

Volgens de overlevering werden de kinderen van Heye Jans (Horlings) om onduidelijke redenen rond 1800 wel aangeduid als ‘wubsjongs’. Kennelijk heeft die jonge generatie dat als een soort ere-benaming opgevat. Anders is ’t nl. niet te verklaren dat, toen in 1811 op last van Napoléon iedereen een vaste familienaam moest aannemen, 7 van de 8 kinderen van Heye Jans zich officieel laten inschrijven met de familienaam Wubs. Alleen zoon Jan gaat dan verder onder de familienaam van z’n moeder: Molanus.
De Wubs’en hebben zich sindsdien als dragers van een in Nederland unieke naam voortvarend ontwikkeld, zoals we zopas al vaststelden.
Voor de goede orde zij hieraan toegevoegd, dat ook alle Nederlanders met de familienaam Halmingh of Horlings voor het zoeken van hun voorgeslacht naar Smeerling zullen moeten gaan. Smeerling, klein gehucht maar een grote historie. Een plek om te koesteren!

De foto van vandaag is gemaakt van een schilderij, dat ons aller Geert Schreuder een aantal jaren geleden in Smeerling maakte. Een ‘Geert Schreuder’, die het koester-gevoel ten volle uitstraalt.

• Zie de boeken van de 2 familie-onderzoekers in de voetnoot bij deel 1, afl. 106, van deze rubriek.

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)