70 Jaar bevrijding Onstwedde / Alteveer

Afl. 75 – 13-04-2015

Wat zijn we er in Onstwedde genadig vanaf gekomen, die 12e april 1945.
Als je de verslagen over het verloop van de bevrijding van plaatsen om ons heen leest, moet je dat ronduit en met heel veel dank in het hart toegeven.
Hoe gemakkelijk had ’t totaal anders kunnen lopen. Bv. als de Poolse bevrijders op 11 april in Mussel geen halt hadden gehouden, maar direct verder waren getrokken naar Onstwedde. En als de Duitsers (-in-nood) hadden besloten, dat Onstwedde eigenlijk toch wel de beste plek was om juist dáár de geallieerde bevrijdingstroepen ervan te weerhouden om door te stoten naar Pekela/Veendam, Vlagtwedde, Winschoten en verder.
’t Is niet zo gebeurd: zonder dat er noemenswaardig gevochten behoefde te worden, mag Onstwedde op de avond van de 12e april een, - voor ons heel gelukkige -, noordelijke uitstulping aan de Poolse frontlijn van dat moment vormen.

De Poolse frontlijn. Polen. Daarop had nou vrijwel niemand in Onstwedde gerekend. Dat we nota bene door Polen bevrijd zouden worden. ‘De Geallieerden’, dat waren toch de Amerikanen, de Engelsen en de Canadezen (‘de Tommies’)? Maar Polen... (Even terzijde: in Veele had trouwens ook echt niemand op Belgische bevrijders gerekend...)

De opperbevelhebber van de 1e Poolse Pantserdivisie was generaal Stanislaw Maczek. Eigenlijk was hij een afgestudeerde filosoof. Hij werd een militaire leider van groot formaat, een generaal die nooit ook maar één treffen met de vijand heeft verloren!
Die Poolse bevrijders dus, verdienen een nóg groter compliment dan ze in het verleden al gehad hebben. Eigenlijk waren de Polen in Oost-Groningen immers slechts op doorreis. Ze waren onderweg naar... Polen. Om hun eigen vaderland te bevrijden. Een land dat ze indertijd ontvlucht waren. Sommigen nog nadat ze een tijdlang – gedwongen! – met de Duitsers hadden moeten meevechten tegen de Russen.
Arme Polen. Toen ze in mei 1945 eindelijk hun eigen landsgrenzen bereikten, hadden de communisten c.q. de Russen, de regeringsmacht overgenomen en was Polen net zo min vrij als ten tijde van de Duitse bezetting. Arme Polen, die toch al een aantal eeuwen Poolse vaderlandse geschiedenis achter de rug hadden, waarin tranen als een kletsnatte rode draad aanwezig zijn…
Kunt u nu begrijpen, dat we ook in onze regio na de oorlog plotseling nieuwe bewoners tegenkomen met namen als bv. Podgorski, Michalski, Sokolowski?

De 13e april is ’t er in het Tanger deel van Alteveer aanzienlijk heter toegegaan. De boerderij van Geert Prins (nu plm. Beumeesweg 41) en het huis van de fam. Pals gaan in vlammen op, als de Polen ontdekken dat zich daar Duitse soldaten hebben verschanst en ze hun geschut erop zetten. Ook enkele huizen in de directe omgeving raken behoorlijk beschadigd. Een groep omwonenden heeft tijdig hun woningen kunnen verlaten en een relatief veilig heenkomen gevonden o.a. bij Menno van der Laan, op de hoek van de Esweg en de Höchterweg.
Als tegen 15.30 uur ’s middags de kruitdampen enigszins zijn opgetrokken kan de balans worden opgemaakt. 9 gesneuvelde Duitsers en een reeks gewonden, 1 gesneuvelde Pool (Bernard Grabowski) en 108 Duitse soldaten krijgsgevangen gemaakt.
Eerder die dag is Hendrik Lever dodelijk gewond geraakt. De kruidenierswoning van Alie Kuiper (kort voor de hoek van de huidige Verl. Luringstraat / Duinweg) wordt ongelukkigerwijs getroffen door een granaatscherf als de Polen de Duitse haard van tegenstand in Tange o.a. vanaf de Hardingstraat beschieten. Hendrik had op dát moment niet op díe plek moeten zijn…

Alles overziend mogen we 70 jaren later echter nog steeds, diep van binnenuit, dankbaar zijn. Dankbaar met name richting onze Poolse bevrijders van toen. Voor hun moed, hun inzet, hun houding van kameraadschap richting de burgerbevolking.
Laten we ’t nog maar ’s hardop zeggen: “Dziekujemy Wam Polacy!” (spreek uit: dzjekkoejemmi vam polatsji).
“Wij danken de Polen!”
En dat van ganser harte!

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)