Van 12/4 naar 4/5 naar 5/5;en dan...? Of: Van ‘Zo was ‘t’ naar ‘Zo is ‘t’.

Afl. 76 – 28-04-2015

1.) In een volle kerk mochten we op de avond van zondag 12 april met elkaar herdenken dat het 70 jaar geleden was, dat we bevrijd werden. Een stijlvolle dienst met medewerking van een erg goed koor (‘Le Groupe Évangélique’, Emmen/Onstwedde), dat z’n teksten op prachtig indringende wijze bijna onze hoofden inzong.
In de vorige aflevering heb ik ’t al met u gehad over de gevoelens van dankbaarheid, die we mogen koesteren omdat we er op die gedenkwaardige bevrijdingsdag in 1945 zo goed vanaf zijn gekomen.

2.) Drie weken later, op maandagavond 4 mei zullen we weer met velen zijn. Nu verzameld rondom het 4 mei-monument op de Brink. Gevoelens van dankbaarheid maken plaats voor gevoelens van verdriet, van medeleven en respect, van schaamte ook. Op de het nieuwe bord staan immers opnieuw de namen van de Onstwedder oorlogsdoden: 24 in getal.
-  1 Onstwedder jongeman, die in de meidagen van 1940 als soldaat in dienst van het Nederlandse verdedigingsleger
    het leven liet;
-  10 in concentratiekampen omgebrachte leden van 3 Onstwedder joodse gezinnen;
-  3 Onstwedder mannen, in wier huis een tijdlang een aantal Joden een onderduikplek had gevonden;
-  2 Onstwedders, die op een verkeerd moment op de verkeerde plek waren en ten offer vielen aan brute
    voorbeelden van Duitse terreur;
-  3 Onstwedders die hun verplichte tewerkstelling in Duitsland niet konden navertellen;
-  3 Onstwedders, die na een periode van verplichte tewerkstelling in Duitsland (waarvan 1 zgn. ‘Helgolander’, daar
    tewerkgesteld na arrestatie) weliswaar thuiskwamen, maar zo kapot/ziek waren, dat ze de tijd na de bevrijding
    maar (heel) kort hebben mogen meemaken;
-  2 Engelse militaire vliegers, die in de uitvoering van hun taak om de dag van de vrijheid dichterbij te brengen, in
    Onstwedde het leven lieten.

De hoofdtekst op ons monument staat er krachtig en kort, in grote letters zelfs: ”NOOIT MEER”. ’t Was de titel van het boekje, dat ik in de 3e klas Mavo gebruikte voor de lessen geschiedenis over de 2e W.O. Diezelfde 3e klassen hadden begin jaren (19)’80 de graven van de in Onstwedde begraven oorlogsslachtoffers geadopteerd en legden daar elk jaar op de morgen van de 4e mei bloemen. In 1988 zetten 3e-klassers zich, - na signalen uit de dorpsbevolking -, voluit in bij een financiële actie om een dorpsmonument te kunnen realiseren.
Omdat er naast de hoofdtekst een kruisteken staat, adviseerde een deskundige op het gebied van de joodse cultuur (dr. Hamburger uit Groningen) indertijd, om de joodse slachtoffers via een apart deel van het monument te herdenken. Ds. Spriensma (voormalig Geref. predikant in ons dorp) kwam toen met de tekst uit Klaagliederen 3: “Misschien is er hoop...” Woorden, die naar vernietigingskampen weggevoerde Joden op de lippen gehad zullen hebben...

Steeds weer als ik langs ons 4-mei-monument loop, realiseer ik me hoe ontzettend waar deze beide teksten (helaas!!) in hun combinatie zijn. Aan de ene kant het ‘Nooit meer’ waarvan we allemaal zo erg graag willen dat het he-le-maal en overal 100% waar is. Datzelfde ‘Nooit meer’ is de afgelopen 70 jaar echter alleen in West-Europa gelukt; voor het eerst in eeuwen, dat moet er ook nog bij gezegd worden. Sinds mei 1945 is ‘Nooit meer’ wereldwijd evenwel nog niet één enkele dag gelukt. (De laatste tijd lijken we zelfs steeds dichter bij “Al weer...” uit te komen.)
De joodse tekst op het voetstuk van het monument zet ons met beide voeten keihard op onze aardbodem. Wankelend mogen we tot ons door laten dringen:
“Misschien…
Hoop...”

3.) De 5e mei is sinds 1945 de dag waarop we nationaal de bevrijding van de onderdrukking en aanverwante ellende van de 2e Wereldoorlog vieren. De vrede brak uit!
Eens in de vijf jaar wordt er bovendien nog een vrije dag voor (bijna) iedereen aan gekoppeld. Heel fijn man, zo in de tijd dat het voorjaar overal volop zichtbaar wordt.
Een enigszins negatieve bijkomstigheid was indertijd, dat door de invoering van de meivakantie in het onderwijs is bv. het leggen van bloemen op de Onstwedder oorlogsgraven verloren is gegaan. Evenals een brede viering van 5 mei trouwens, een viering waarin de scholen vaak een enthousiasmerende rol vervulden.
Interesseert ’t ons dan niet meer? “Jawel hoor, maar als ik het tv-Journaal zie en de kranten lees, dan...”
“Maar er is toch HOOP? MISSCHIEN…”

Meer dan ooit zal ’t erop aankomen, dat we ons in de jaren die voor ons liggen laten zien wat de bevrijding, de vrede ons waard is. Dat moet al beginnen vlak bij huis: op school, in je werkkring, op de (sport)club. Pesterij bv. is niet een onschuldig “iets”, laat staan “een aardigheidje”. Voor discriminatie geldt exact hetzelfde. Ik chargeer (en dat ben ik me bewust):  Op internationale schaal luidt je met pesten, discriminatie en uitdagend gedrag een oorlog in...
Kortom: vrede, vrijheid is niet vanzelfsprekend. Daar moet je wat voor willen doen! Als je de HOOP van een uitroepteken wilt voorzien en de stippeltjes van MISSCHIEN... wilt doen vervagen, dan wordt het tijd de woorden van wijlen president John Kennedy (USA) tot je door te laten dringen:

“Vraag je niet af wat vrijheid voor jou betekent,
maar wat JIJ voor de vrijheid betekent!”

Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)

Slotopmerking: Geert Schreuder en ik verzorgen nu al enkele jaren samen de rubriek “Taikens & Toal” op deze website. De rubriek “Zo was ‘t” staat daar los van.
Gezien het belang van het onderwerp ‘Vrede en vrijheid’ hebben we deze keer echter – eenmalig – besloten om een koppeling te maken. Op 1 mei a.s. zal de nieuwe aflevering van “Taikens & Toal” daarom ook in het teken staan van ‘Van 12/4 naar 4/5 naar 5/5’.