Veenhuizen – Deel 2 : Het Tolhuis

Afl. 131 – 16-11-2017

Op de 14e juni 1977 komt een bus met speciaal genode gasten vanuit Stadskanaal naar Onstwedde. Onder hen de staatssecretaris van het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk, Wim Meijer, die de officiële opening van de ‘Onstwedde 1100’-festiviteiten zal verrichten.
In Veenhuizen, bij café Brakke, mag de stoet echter niet passeren. Een slagboom verspert hen de weg. En om alle misverstanden bij voorbaat uit te sluiten, staat bij die slagboom met een zeer “gestrenge” uitdrukking op zijn gezicht, Willem Waarsing (op de foto met de slagboom onder de arm).

Willem is in die tijd de Onstwedder dorps-enthousiasteling bij uitstek. Zo is hij o.a. nauw betrokken bij de schitterende stratenversiering door heel Onstwedde en rondom.
(Enkele jaren eerder was trouwens hij met enkele vrienden-enthousiastelingen ook al in grote mate verantwoordelijk voor de realisatie van de fraaie kantine van de v.v. ‘Onstwedder Boys’).
Op gezaghebbende toon eist Willem de somma van één stuiver (ƒ 0,05) tolgeld alvorens de slagboom omhoog zal gaan. De stuiver wordt door “1100”-voorzitter Henk Boels (rechts naast Willem) met een brede glimlach betaald. Mevrouw Dré Brakke – Meems (links bij de dikke paal) kijkt trouwens met een zorgelijk gezicht toe. Onterecht zo bleek, want de opening van het feest kon na de betaling gewoon doorgang vinden.

De vraag die zich nu opdringt is natuurlijk: was daar bij Brakke in het verleden dan een tolhek/tolhuis? En zo ja, waarom dan wel?
Ik kom er maar eerlijk voor uit: ik heb ’t voor u (en voor mezelf) niet kunnen vinden. Snuffelen in oude documenten en kranten bracht me deze keer niet verder. Het enige wat ik kon bedenken was, dat het plaatsen van een tolhek te maken moet hebben gehad met het verleggen / een begin maken met de verharding van de weg van Onstwedde naar Stadskanaal. Zo ca. 1920 wordt Westerwolde dan in zijn geheel – op initiatief van de bekende Boelo Tijdens – grondig op de schop genomen: kanalen worden gegraven en wegen verhard. Zulks om de constante wateroverlast, op de (zand)wegen en de landerijen, nu eens écht stevig aan te pakken.

De onder de Gemeente Onstwedde vallende veenkolonie Stadskanaal is in de tweede helft van de 19e eeuw in sneltreinvaart gegroeid en een goede verbinding met die Veenhuizer/ Onstwedder “dochter” is dan natuurlijk ook van dringend belang geworden. Maar de kosten moeten er natuurlijk wel weer uit!
Het huidige café Brakke wordt in 1875 gebouwd door de fam. Sligter. In 1918 wordt het gekocht door Hendrik & Wietske Brakke. Een gezonde zakelijke inslag is de Brakkes vrijwel aangeboren (zie bv. ook het verhaal over Derk (Diggel) Brakke en Derk (Lapke) Brakke, waarover ik al ’s schreef in afl. 35 van ‘Taikens & Toal’ – april 2015). En waar kun je nou beter een café annex winkel hebben dan bij een tolhek waar iedereen móet stoppen. Als jij bovendien de bemensing van het tolhuis (= het café) mag regelen, dan zit je toch gebeiteld?

Al gauw wordt het café niet alleen een ontmoetingsplek voor de Veenhuizer buurtgenoten, maar ook voor “vogels” van velerlei pluimage. Dat blijft zo als Hendriks zoon Stoffer en z’n vrouw Dré Meems het café overnemen en het tolhek al lang verdwenen is. Ik weet o.a. met zekerheid, dat in die tijd bij Brakke aan de stamtafel heel wat krantenartikelen hun uiteindelijke inhoud hebben gekregen. Journalisten legden daar bij een helder glas bier hun bevindingen van de dag naast elkaar en kwamen tot verantwoorde slotsommen.
Stoffer overleed helaas op jonge leeftijd (46) en Dré moest alleen verder. Zoon Henk was nog te jong en moest z’n technische opleiding nog voltooien. Als hij in de zaak komt, worden de garage-activiteiten uitgebreid. Sinds het overlijden van Dré in 2005 drijven Henk & Truida Brakke het café en alles rondom. Zonder tolhek wel te verstaan…

* De attente lezer zal opgevallen zijn, dat café Brakke te Veenhuizen volgend jaar dus 100 jaar bestaat!

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)