“Mooi stukje waark, Huges!”

Afl. 85 – 14-10-2015

We kijken vandaag tegen een duivenkooi aan. ’t Is al een oude, getuige het jaartal 1859 boven de voordeur. Eronder staan de initialen G.J.H. Dat staat voor Geert Jans Huiges.
Duivenkooien van deze soort kwamen in vroeger tijden veelvuldig voor boven de deur die toegang gaf tot de woon- of slaapkamer. Uit mijn jeugdjaren herinner ik me nog meerdere buitengewoon fraaie staaltjes van deze vorm van huisvlijt. Meestal was ’t een tortel- of een zgn. lachduif die erin woonde. Die heette je dan met z’n roekoe- dan wel z’n lachgeluid hartelijk welkom. Bovendien stond een tortelduif model voor het begrip ‘tedere liefde’. We gebruiken het werkwoord ‘tortelen’ vandaag de dag nog steeds wel als ’t bv. om een innig verliefd stel gaat. ”Zie ze daar ’s op de bank zitten tortelen...”
Kortom: zo’n duif kan ‘t heel lief, heel vriendelijk, heel huiselijk maken.

Het exemplaar op de foto bestaat nog altijd; inmiddels dus 156 jaar oud. Tot 1961 heeft hij in een boerderij in Onstwedde gehangen, in de gang, boven de deur naar de slaapkamer.
Geert Jans Huiges is dus de kennelijke maker dan wel de eigenaar geweest. Deze Geert leefde van 1830-1900 en was getrouwd met Grietje Abels Boels. Dat hij de maker van de kooi is geweest ligt wel een beetje voor de hand, tenminste als mijn informatie klopt. Die luidde namelijk, dat Geert behalve boer ook stelmaker is geweest. Ja, en dan leer je hout als bouwmateriaal wel gebruiken.

Bij de foto werd vermeld dat ’t zou gaan om een replica van de Gereformeerde pastorie uit 1843. Om even heel kort door de bocht te gaan: dat is uiterst onwaarschijnlijk.
In 1842 bouwt de nog jonge Gereformeerde gemeente (*1835) immers z’n eerste kerk(je). De allereerste predikant, ds. Berend Amsing, heeft daarop met klem aangedrongen en de voltallige gemeente stelt zich erachter. Veel financiën zijn er echter niet beschikbaar, zodat ’t een gebouwtje van hout wordt; aan de Hörn. Bovendien wil men er ook een pastorie bij bouwen. Ds. Amsing is namelijk door gebrek aan passende woonruimte gedwongen geweest tijdelijk in de kost te gaan bij Abel Hindriks Boels, in de zgn. ‘Bedelboerderij’ (de plek die nu Dorpsstraat 1 heet). Ja ja, en deze Abel Boels (een kleinzoon van Onstweddes eerste burgemeester) was ook de vader van ‘vrouw Huges’.
’t Is natuurlijk niet aannemelijk, dat er door gebrek aan geld een kerk van hout wordt gebouwd en vervolgens voor de dominee een chic ogend herenhuis wordt neergezet.
Bovendien: als in 1869 het nieuwe kerkgebouw aan de Dorpsstraat (zoals we dat nu kennen) in gebruik wordt genomen, wordt ook gelijk de nieuwe pastorie ernaast ingewijd. Die pastorie bestaat niet meer (afgebroken 1962), maar hij was voor het oog zeker minder fraai dan de duivenkooi-woning op de foto.
We kunnen het pastorie-replica-verhaal derhalve naar het rijk der fabeltjes verwijzen.

Blijft nu natuurlijk de vraag over: Welk huis is hier dan wél kunstig nagebouwd?
En: Wie heeft/hebben er ooit in dit huis gewoond?  Geert Jans Huiges zelf? Ook dat lijkt stug, omdat ‘vrouw Huges’ later de Boels-boerderij van haar ouders erft.
Als er iemand onder de lezers is die hierover iets zinnigs kan melden, dan heel graag een mailtje (via mijn naam-link, links onderaan).

Ter afsluiting enkele technische bijzonderheden over de huis-vogelkooi.
- De “muren” zijn in baksteenschildering. Om dit baksteen-effect te bereiken wordt de ondergrond eerst crèmeachtig geschilderd. Grondig laten drogen. Daarna de wanden met rood overschilderen. Als de rode verf nog niet helemaal droog is, de voegen “trekken”, zodat de crèmekleurige ondergrond in die voegen weer zichtbaar wordt.
- De paneeldeur en het muurdeel onder de ramen zijn geel en geelbruin getamponneerd.
- Zowel links als rechts bevindt zich een vierkant nestbakje: 15 x 15 x 4 cm.
- De bodem-schuifla (om de bodem schoon te kunnen maken) kan via het onderstuk van de stoep worden uitgetrokken.
- De onderzijde van het grondvlak (zie onderste gedeelte van de foto) is deels gesjabloneerd met sierlijke takjes in de hoeken en in het midden. Eromheen is een 8 cm. brede, getamponneerde band aangebracht.
- Afmetingen: a.) grondvlak – 107,5 x 43,7 cm; b.) hele kooi – 88,2 x 34,1 x 74 cm.

N.B. Met veel dank aan mevr. Chonda Luring-te Velde en mevr. Grietje Huiges-Wigchers. REACTIES: 1.) Dhr. Harm Wubs (Boslaan) meent zich te herinneren, dat hij de Huiges-duivenkooi in z'n jonge jaren heeft gezien in het huis van de familie Bruggers. Dat huis stond indertijd aan de Dorpsstraat no. 7, naast de Gereformeerd kerk. Hoe de kooi daar terecht kwam blijft natuurlijk de vraag.
Ondersteunende reacties op de herinnering van dhr. Wubs blijven onverminderd welkom.

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)