‘De trompet’ en tante Betje

Afl. 86 – 27-10-2015

Zo af en toe komt er iemand van onze dorpsgenoten op mij af en vraagt of het Onstwedder Historisch Archief misschien belangstelling heeft voor bv. een paar oude kranten, een oud plakboek van opa, een oude foto of iets dergelijks. Een Archiefbeheerder (ik doe dat samen met Koos Potze en Frits van der Heide) klinkt zo’n vraag natuurlijk als overheerlijke muziek in de oren. Bovendien staat mij nog als de dag van gisteren voor de geest hoe ontzettend weinig materiaal er over ons aloude dorp beschikbaar was toen ik in 1976 het historisch gedenkboek ‘Uneswido in Westerwalde’ moest gaan schrijven. Foei-foei. Alleen iets over Westerwolde-in-het-algemeen: een dissertatie van prof. Fruin uit 1886 en een ‘Geïllustreerde Gids’ van en over de Gemeente Vlagtwedde uit ca. 1920 in-het-bijzonder.

Gelukkig bleek uiteindelijk het kerkarchief van de Onstwedder Hervormde gemeente vanaf 1700 nog compleet in dominees kluis aanwezig te zijn. Aanvankelijk had ik over die oude diaconie-en kerkvoogdijboeken opmerkingen gehoord in de geest van “Dai olle kerkbouken mainste? Dai binnen leuf ik aalmoal verbrand dou de bliksem op n moal in de toren sloagen is…”
Sindsdien is er heel wat ten goede veranderd. Gelukkig maar! Deze rubriek dankt zijn bestaansrecht immers vooral aan het aanwezig zijn van interessant materiaal uit de tijd van ‘Zo was ‘t’.

Iemand die erg goed de waarde van dat archiefmateriaal heeft begrepen is Henk Wilts uit Winterswijk. Ja ja, inderdaad dat is een zoon van Hilvert (“Kareltje”) Wilts van de winkel in “Luxe- & Huishoudelijke artikelen” annex boekhandel aan de Dorpsstraat no. 6, tegenover de Gereformeerde kerk. Vandaar ook dat we deze keer een (helaas kwalitatief matige) foto van dat pand uit ca. 1963 plaatsen.
Henk kwam begin dit jaar aanzetten met een doos vol exemplaren van ‘De Trompet’ uit de jaren (19)’50 en ’60. ‘De Trompet’ was het advertentieblad dat de Onstwedder zakenlui, - gebundeld in de Handelsvereniging ‘Onstwedde’ -, in die jaren 2 keer per maand lieten verschijnen. Zie de kop boven de foto.

Het oudste exemplaar in Henks ‘Trompet’-doos was van januari 1950. Als je zo’n eenvoudig advertentiekrantje doorbladert, kun je je nauwelijks voorstellen hoe onze leefwereld in 65 jaar is veranderd. (Adolf) Bruining’s Textiel (die zat toen nog waar nu Elektro Dijkman is gevestigd) meldt bv. dat zij “...deze week mochten ontvangen: Wollen jaeger Dames-hemdjes en Matzijden Dames- en Meisjes-directoirs…”
Wie van de vrouwen en meisjes van nu zou nog weten wat “jaeger” is? Of een “directoir”? Bij “Lapke” Oosterveld, Dorpsstraat 8, kon je trouwens terecht voor “…Directoirs in Zware Katoen-uitvoering…”
Brunen en Lapke zorgden er toen in elk geval goed voor, dat je lekker waarm om ’t gat bleef in januari...
Derk (“Diggel”) Brakke van Warenhuis D.J. Brakke aan de Havenstraat (waar nu het appartementencomplex staat) deelt vol trots mee, dat hij “… de n i e u w s t e modellen tassen in Plastic en Leer in voorraad heeft (ook voor oudere dames) Vanaf ƒ 8,75...” Dat is omgerekend naar onze huidige munt: 4 Euro…

De zo-even genoemde Hilvert Wilts heeft aan het begin van een nieuw jaar ook “een grote zending goederen ontvangen, o.a.: 1-, 2- en 3-pits Petroleumstellen, Bazarbakken** (Ik schaam me diep, maar ik heb werkelijk geen idee meer wat je je daaronder moet voorstellen. Vijfenzestig jaar is toch best wel een heel lange tijd... Kennelijk... – km), Fluitketels en Tobben...” (Even voor het goede begrip: Net als bij de vorige geciteerde advertenties zijn de hoofdletters rechtstreeks uit de originele advertenties overgenomen.)
Jan Bosschers van de Luringstraat no.2 weet het kooplustige Onstwedder publiek te vertellen, dat hij nog maar net heeft binnengekregen “… een zending zakketels* van prima kwaliteit…” Zakketels? Die zullen dan wel bedoeld zijn voor mensen, die een directoir of zo van té dunne stof hebben gekocht…

De creativiteitsprijs gaat wat mij betreft evenwel naar de Onstwedder zakenman, die twee jaar lang z’n eigen (advertentie-)stripverhaal op de achterpagina van ‘De Trompet’ plaatste.
Zulks onder de titel “Avonturen van Tante Betje”.
Met de slotafleveringen van deze “Avonturen” sluit ik deze eerste ronde “Koekeloeren in ‘De Trompet’” af.

AVONTUREN  van  TANTE  BETJE

– 47. Heerlijk zonnig weer is ‘buiten.              – 48. Vroeger had ze ’t in gedachten:
   Betje is in goed humeur.                                  Een eigen en gezellig huis,
   ’t Is ook zonnig in haar huisje,                         dat ze werkelijk kon noemen
   alles fris van geur en kleur.                              haar eigen, echt intiem, tehuis!
   O, wat had die tante Betje                               ’t Lege huis werd haar beschoren,
   met haar huisje toch geluk.                              maar wie zorgde voor gezelligheid?
   Bovendien voor ’t installeren                            Door het fijn te installeren!
   trof ze een kerel uit één stuk!                          En daar was… WIJBRANDS ALS ALTIJD!!!

Meint Wijbrands zat toentertijd op dezelfde plek aan de Luringstraat waar u Wijbrands Mode nog altijd vindt. Hij had er in die jaren echter ook nog een afd. woninginrichting bij. * Gelukkig dat er nog Onstwedders van wat oudere datum zijn, die een ouwe schoolmeester in z'n verloren herinneringen helpen. Harm Luring (87) van de Hardingstraat meldde via z'n schoondochter: "Een zakketel werd vroeger in het ringgat van de kookkachel gezet. Hij zakte dan iets, zodat de vlammen van het vuur rechtstreeks om de bodem van de ketel sloegen en het water sneller warm was."
** Henk Lukens uit Steenwijk (oorspr. uit de Onstwedder Tuinlaan) was zo vriendelijk om in herinnering te roepen, dat een bazarbak een kleine metalen teil is. Die benaming voor een tobbetje komt ook in het Overijssels dialect voor. Henk bedankt!

N.B. Onze grote dank gaat deze keer – als gezegd – uit naar Henk Wilts (en postuum naar z’n ouders) uit Winterswijk.

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)