Gastvrije ‘TIKKELS’ tijdens de Tweede Wereldoorlog

Afl. 97 – 29-03-2016

Een jaar geleden heb ik in aflevering 74 (d.d. 26 maart 2015) van deze rubriek als aanhangsel een lijst met zgn. ‘Onstwedder Tikkels van noam en foam’ toegevoegd. Een ‘Onstwedder Tikkel’, zo legde ik u toen uit, is van oorsprong een zéér royaal bemeten glas jenever. Dhr. Albert Kruiter (2e Barlage), die op die aflevering reageerde, wist zelfs te melden dat ’t liefst een hoeveelheid van 360 liter betrof… (“Ik zègge die...”).

Vanwege de grondbetekenis:“royaal boven het gemiddelde”, heb ik geprobeerd de benaming een nieuw, - verre van drankzuchtig -, leven te geven. Een ‘Onstwedder Tikkel’ is in die herziene optiek een Onstwedder (m/v), die in zijn/haar prestaties op enig moment fiks boven het gemiddelde is uitgestegen. Dat uitstijgen mag dus zelfs heel diep in de Onstwedder historie zijn gebeurd. Het kernpunt is, dat hij/zij daarvoor lof² verdient. Vanuit dat oogpunt wordt hij/zij opgenomen in de eeuwigdurende lijst van Onstwedder kanjers, van ‘Onstwedder Tikkels’. U kon/kunt nog steeds kandidaten voor die lijst nomineren.
Eind 2015 zijn de ‘Tikkels’ op de hoofdpagina, in de grijze balk net boven de foto's in Bedrijven Webshop, in een eigen rubriek ondergebracht. Even aanklikken en u zit erin.

In het afgelopen jaar zijn er – merkwaardig genoeg? - slechts twee nominaties geweest.
Met die laatste nominatie wil ik u vandaag graag confronteren. ’t Betreft ruim 100 (tot dusver bekende) gezinnen die gedurende de oorlogsjaren 1940/’45 kortere of langere tijd mensen, die in het westen van ons land in nood waren geraakt, hebben opgevangen. Soms ging ’t ook wel om onderduikers, al dan niet uit eigen dorp of streek. Maar vaak betrof deze vorm van noodhulp kinderen, vooral uit Rotterdam. Zij brachten (een deel van) hun zomervakantie door in het relatief rustige Onstwedde. Dat het aantal kinderen in de winter van 1944/’45 (de ‘Hongerwinter’) nog ’s extra toenam, lag welhaast voor de hand.

Deze 100 gezinnen + de boderijder Engel Nobbe, - die o.a. meer dan eens zorgde voor het retourtransport naar het westen -, nemen we vandaag op in de rijen van de ‘Onstwedder Tikkels’. Aan de vooravond van de herdenking, dat 71 jaar geleden bij ons een eind aan de 2e Wereldoorlog kwam, dwingen zij nog altijd respect af. Misschien nog wel extra respect door alle discussies die we anno nu voeren over de opvang van asielzoekers uit die gebieden op deze wereld waar de oorlogsellende nog aanzienlijk groter is dan die in 1940/’45 bij ons.
Ik stel u daarom voor aan: 
                                   
                         110  LIEFDEVOLLE  ‘ONSTWEDDER  TIKKELS’,
die in de laatste periode van de 2e W.O. aan kinderen (o.a. 'Rotterdammertjes') en volwassenen tijdelijk een liefdevol en veilig onderdak hebben geboden:

                                 O N S T W E D D E     D O R P

DORPSSTRAAT:

  1. fam. Geert Hids (weduwnaar),  Dorpsstraat 1:
       - Kees Torenvlied (juli '44-juni '45) en Rietje (12 jaar) en Beppie Meijer (6 jaar) (jan. '45 - juni '45), allen uit
       Rotterdam. Kees was een neef van Chris van der Wilde (zie no. 6).

  2. fam. Geert & Aaltje Gelling-Huiting, Dorpsstraat 2 (smederij): 
       - (waarschijnlijk) 2 Rotterdammertjes, waarvan er eentje Meüs heette.

  3. fam. ds. F.J. Scholten (Geref. pred.), Dorpsstraat 3:
       - onderduikers, waaronder mevr. Koppe uit Rotterdam. Zij was de moeder van Elly en Joop Koppe (zie nr... en ...)
       Tijdens haar onderduiktijd in de Onstwedder pastorie bracht ze nog een kind ter wereld. De baby werd Irene
       genoemd (naar prinses Irene en mogelijk naar de godin van de vrede uit de Griekse mythologie).
       Vader Koppe was tijdens een razzia in Rotterdam opgepakt door de Duitsers.
       Gelukkig kon hij z'n gezin na de oorlog toch weer heelhuids in de armen sluiten.
       Opm.: De diaconieën van de Gereformeerde kerken in Nederland waren belangrijke initiatiefnemers tot het
       hulpproject, waarbij kinderen uit het stedelijke westen van ons land hun vakantie konden doorbrengen op het
       relatief rustige platteland.

  4. fam. Geert & Anna Bruggers-Wilzing, Dorpsstraat 7:
       - Lüneburger

  5. fam. ("Lappie") & Hennie Oosterveld-Boels, Dorpsstraat 8:
      - bieden van 1943 - 1945 onderdak aan 5 leden van de familie Pronk uit Scheveningen:      
      opoe, beide ouders + 2 kinderen.
      Jan Oosterveld ziet gedurende die 2 jaar o.a. zijn inspanningen om de zoon van het gezin Pronk op de HBS
      (Hogere BurgerSchool; is nu havo) geplaatst te krijgen, met succes bekroond.

  6. Broer en zus Harm ("Gat") en Fientje ("Kont") Huisman, Dorpsstraat 9:
       - Chris van der Wilde en z'n ouders (vanaf juli 1943) uit Rotterdam-Delfshaven.
       - Tijdens de hongerwinter (waarschijnlijk) nog meer kinderen.

  7. fam. ("boer") Jan & Albertje Wubs-Bots, Dorpsstraat 11:
       - (hongerwinter '44/'45) Koos den Hartog uit Rotterdam (zie voor broer Arie no. 11 en voor zus Tine no. 17)

 8. fam. Johannes & Baukje Troost-Donker, Dorpsstraat 15:
      - Bram Biesterveld (later bekend geworden als 'Pommetje Horlepiep') uit Amsterdam ( toen 6 jaar)

 9. mevrouw Zwaantje Sterenborg-Volders, Dorpsstraat 21:
      - Bartje... (ca. 6 jaar oud) uit ... ? Ook 2 zussen van Bart waren in Onstwedde ondergebracht. Bij wie hebben we
      niet gewaar kunnen worden.

10. fam. Jan & Willemina Huiges-Halmingh, Dorpsstraat 22:
      - Wubbe de Raad uit Rotterdam (zie ook no. 13).

11. fam. Freerk & Janna Boels-Kruiter, Dorpsstraat 24:
       - (hongerwinter '44/'45) Arie den Hartog uit Rotterdam (zie voor z'n broer Koos no. 7 en voor z'n zus Tine no. 17).

12. fam. David & Albertje Eerens-Strockmeijer, Dorpsstraat 29:
       - a.) Corrie Tubbergen uit ... ???
       - b.) Nellie Kloot uit Amsterdam (zus van no. .... en no. ...)

13. fam. Geert & Hillechien Huiges-Wolfs, Dorpsstraat 33 (daar stond eertijds een oude Saksische boerderij):
       - Wubbe (zie ook no. 10) en Annie de Raad uit Rotterdam. Annie de Raad verongelukte in juni 1999 op weg naar
       de begrafenis van de 2e echtgenoot van haar gastmoeder uit de oorlogsjaren.

14. fam. Roelf & Finie Meijer-Bruining, Dorpsstraat 39:
       - (nog) onbekend kind uit ... ???

15. Een speciaal plekje in deze lijst ruimen we in voor:
      dhr. B. (met een soort dorps-koosnaam altijd genoemd "BOULTJE") de Vries, politie-postcommandant van
      Onstwedde, Dorpsstraat 44:
      - vanuit zijn in het dorp al langer gewaardeerde grondhouding biedt hij in maart 1945 een tweetal Duitse soldaten
      die hongerig door het dorp zwerven gastvrijheid: naastenliefde zoals naastenliefde altijd zou moeten zijn!
      (Zie voor het uitgebreidere verhaal hierover aflevering 101 van de rubriek 'Zo was 't' op deze website.

16. fam. Geert & Elsien Roelfsema - Boskers, Dorpsstraat 50:
      - Lenie Lindgreen uit Amsterdam (een oudere zus van no. 30)

17. fam. Adolf & Antje Bruining-de Groot, Dorpsstraat 52:
      - tijdens de hongerwinter '44/'45: Tine den Hartog uit Rotterdam (zie voor haar broer Koos no. 7 en voor broer
      Arie no. 11).

18. fam. Jacob & Wubke Huisman-Thurkow, Dorpsstraat 74:
     - Rinie Thurkow uit Rotterdam

BRINK:

19. mevr. Hanna Frouws-Huiges (weduwe), Brink 1 (oude postkantoor):
     - Piet Kruijs (broer van Wim en Truida Kruijs - zie no. ...) en af en toe een onderduiker voor één nacht. (Omdat er
     een NSB-er in de buurt woonde, werd weinig risico genomen.

20. mevr. Grietje Huitsing-Maarsingh (weduwe v.a. 1942), Brink 5:
     - Rens Boontjes, plm. 14 jaar, uit ... Rotterdam ?
     - 2 jonge Lüneburgers, waarvan de moeder - met klein kind - een tijdlang woonde bij aannemer Geert Haan,
     Hardingstraat 8.

21. fam. Geert en Geessien Tipker-Braam, Brink 9:
      - Hennie Lugtigheid uit Rotterdam

22. fam. Albert en Geertruida Johannes-Goeree, Brink 13:
      - onderduikers.

23. fam. Harm Luring (weduwnaar), Brink 15:
      - dhr. en mevr. Sirton uit Rotterdam. Dhr. Sirton was havenwerker.
      - Gerrit Hoogenstrijd uit Rotterdam (11 jaar), tot de zomer van '45.

HARDINGSTRAAT:

24. fam. Geert & Grietje Maarsingh-Huiges, Hardingstraat 1:
      - dochter Kortland (zie no. ...)

25. fam. Friedrik & Roelfien van der Heide-Meinders, Hardingstraat 5:
      - Wim Heikoop uit ... ?

26. fam. (timmerman) Geert & Aaltje Haan-Beikes, Hardingstraat 6:
      - (tijdelijk) Lüneburger moeder met kind (zie ook no. ...).

27. fam. Hiske & Jantje Boels-Wind, Hardingstraat 16:
      - zomer 1944: Martha Bestebreurtje uit Rotterdam (zus van no. 35  en ...)

28. fam. Frederik & Anna van der Heide-Mölling, Hardingstraat 35 (in de oorlogsjaren: "op de Es"):
      - Rina Visser (nu wonend in Ermelo). Rina heeft sinds kort weer contact met leden van haar vroegere gastgezin.
      - Hanny Post uit ... ?

HAVENSTRAAT:

29. fam. Harm & Berentje Stratingh-Boerhave, Havenstraat 2:
      - Lüneburger

30. fam. Steven & Zwaantje Draadjer-Kruize, Havenstraat 11:
      - Willie Lindgreen uit Amsterdam, indertijd 8 jaar (zus van no. 16)

31. fam. Wubbe & Dine Lutjeboer-Slagter, Havenstraat 16:
      - Dinie Zuur uit Rotterdam. Dinie heeft ook na de oorlog regelmatig contact gehouden met de familie Lutjeboer.
      - Nellie Snijder uit Amsterdam.

32. fam. (meester) Frouws, Havenstraat 21:
      - Karel en Adrie Jorda(a)n uit ... 't Betrof mogelijk zgn. 'Lüneburger kinderen'.

33. mevr. Zwaantje Horlings-Kruize, Havenstraat 25:
      - Geertje (20 jr.) en Wubbe (10 jr.) Hoezen uit Rotterdam.
      De Hoezen-familie kwam oorspronkelijk uit Oude Pekela en was verwant met enkele Onstwedder families, o.a. de
      Halmingh's.

KERKLAAN:

34. fam. ds. A. Luteyn, (Hervormde pastorie) Kerklaan 5:
      - onderduikers

35. fam. Wiepko en Albertje Boels-Kok, Kerklaan 18:
      - a.) augustus 1942: Jaap Bestebreurtje uit Rotterdam. In de zomer van 1943 had de familie Boels 't te druk in het
      eigen gezin: zoon Thijs was net geboren.
      - b.) hongerwinter 1944/'45: dhr. en mevr. W. den Hartog uit Rotterdam.
      Hun kinderen waren bij andere Onstwedder gezinnen ondergebracht.
      Nadat ze 's avonds laat met de trein uit Rotterdam in Assen waren aangekomen, zijn vader en moeder Den Hartog
      met hun 4 kinderen in de ijzige kou van de winternacht lopend naar Onstwedde gekomen. Een tocht van zo'n 40
      kilometer...
      Doordat kleermaker ("snieder") Wiepko Boels enige tijd daarvoor was gearresteerd en weggevoerd naar het
      Duitse Helgoland, was zijn werkkamer vrij. De ouders Den Hartog konden daar toen gedurende de periode van de
      hongerwinter tot aan de bevrijding verblijven.

LURINGSTRAAT:

36. fam. Geert & Antje Scheper-Kraai, Luringstraat 2a:
      - Marietje den Donker uit Rotterdam (zus van Koos den Donker, no. ...)

37. fam. J. Wolgen (bakkerij), Luringstraat 7:
      - dochter Lenie van prof. dr. C. (Kees) Rijnsdorp uit Rotterdam.

38. fam. Harm ("Fiedel") & Jantje Meijer-Niemeijer, Luringstraat 10:
      - vanaf 1943 : Rietje Voogd uit Rotterdam; was toentertijd 6 à 7 jaar.
      Rietje kwam later op haar huwelijksreis nog 's langs bij de familie Meijer met de rammelende
      "wittebroodsblikken"nog onder de auto.
      - (ws.) 1944: Jopie Kloot uit Amsterdam.

39. fam. Engel & Jantje Nobbe-Kruize, Luringstraat 12:
      - Engel Nobbe zette vanaf 1942 zijn vrachtauto in om - met toestemming van de autoriteiten - evacuées vanuit
      Onstwedde terug te brengen naar hun woonplaatsen in het westen van ons land.
      Die evacuées kwamen vaak met een (witte) bus naar het noorden. Of met de trein, maar dan kwam 't meer dan
      eens voor dat je vanaf Assen, of zelfs Meppel, lopend Onstwedde maar moest zien te bereiken...
      - Tijdens de hongerwinter van 1944/'45 heeft in elk geval ... Biesterveld (= een broer van Bram; zie no. ...) uit
      Amsterdam als honger-evacuée een veilig en voedzaam onderdak gevonden bij de familie Nobbe.
      - Op de foto bij deze 'TIKKELS'-aflevering staat Engel Nobbe (linksvoor) op het punt westwaarts te vertrekken.
      Het kleine meisje midden-achter, met de strik in het haar, is dochter Riekie Nobbe. De vrouw met de hoed in het
      midden is Catrien van der Vlis.
      Rechts daarvan staat Lammechien van der Heide-van Dijk. Daarnaast (rechts) met de zwarte rok staat Hennie
      Kuiper.(Die is later getrouwd met kruidenier Jan Wessels).
      Ook Rietje Voogd, Nonnie Meijer en Appie Nobbe komen op deze foto voor. Waar ze precies staan hebben we
      helaas niet kunnen achterhalen.

40. fam. Jan ("Lappie") & Coba Wever-Wubs, Luringstraat 16:
      - De Wevers bieden de joodse familie Salomon & Carolina Meijer-Jacobson + hun uit Emmen gevluchte zoon
      Simon een onderduikadres, nadat 't bij de fam. Korsse aan de Wessinghuizerweg (zie no. 102) niet meer veilig
      bleek te zijn.
      Jan Wever en z'n joodse onderduikers worden in juni 1944 van hun bed gelicht door de NSB-ers van de
      Landwacht en weggevoerd.
      De joodse Meijer-familie vindt de dood in het concentratie-/vernietigingskamp Auschwitz.
      Jan Wever overleeft kamp Mauthausen. Hij overlijdt evenwel aan de gevolgen van die internering 14 dagen na z'n
      terugkomst in Onstwedde...
      De persoonsbewijzen van vader en moeder Meijer zijn er nog altijd ...

41. fam. Derk & Pietertje Lutjeboer-Vissering, Luringstraat 41:
      - Corrie Baardman uit ... ?

42. fam. Scheper(s), mogelijk van de Luringstraat :
      - hongerwinter 1944/'45 : ... Biesterveld uit Amsterdam als hongerevacuée.

                    O N S T W E D D E R    B U I T E N G E B I E D

HOLTE:

43. fam. Albert Lutjeboer, op de hoek Holte / Streekweg:
      - Laas de Jong en zijn zwager uit Hoogezand

44. fam. Hiske & Grietje Buist-Wilts, Holte 8:
      - Wim van der Poel uit Rotterdam
      - Marinus Bosman uit Santpoort

45. fam. Geert & Grietje Migchels-Wilzing, Holte ... :
      - Bep Boon uit Den Haag (a.s. schoonzus van ... en ...)

46. fam. Hendrik & Grietje Addens-Jonkman, Holte 52 :
      - Johan Dargel uit Amsterdam

47. fam. Nanne en Willie Huiges-Luring, Holte 80:
      - Jan en Koos uit Rotterdam en Mientje Kalf uit Amsterdam.
        Ook hadden ze onderduikers.

48. fam. Aike & Rikste Luring-Volders, Holte 82:
      - a.) Jan Funderink (met schuilnaam André Zwart) uit Amsterdam;
      - b.) (schooljongen) ... Visser uit Amsterdam (broer van no. ...);
      - c.) (schooljongen) Koos den Donker, in 1945 zestien jaar oud, uit Rotterdam;
      - d.) Lüneburgers: mevr. Littel met haar dochters Truus (9j r.) en Ronnie (8 jr.).

BARKHOORNWEG:

49. fam. Harm & Margriet Migchels-Bruining, Barkhoornweg 1:
       - a.) schoolmeisje Coby Lenskens uit Arnhem. Coby kwam na de oorlog vaak terug naar Onstwedde.
       - b.) schooljongen Nico Weekhout uit Rotterdam.

 50. fam. Harm & Annechien Wubs-Pinkster, "bie Hooghai", Barkhoornweg 3:
       - schooljongen Gerrit Weekhout uit Rotterdam (broer van no. 47). Gerrit kwam vanaf 1943 in de zomervakantie
        logeren. In de herfst van 1944 kwam hij echter uitgehongerd en kaal geschoren in Onstwedde aan. De
        hongerwinter diende zich aan in het westen.
        Gerrit maakte in Onstwedde ook de bevrijding mee op 12 april 1945. Tegen zijn latere vrouw zei hij meermaals:
        "Daar, in Onstwedde, beleefde ik de mooiste tijd uit mijn jeugd!"

 51. fam. Jan & Grietje Brugge-van der Heide, Barkhoornweg 4:
       - Piet Visser (broer van Jennie en Rina; zie nrs. 50, ... en ...)

 52. fam. Roelf & Geessina van der Heide-van Dijk ("bie Hooghai"), Barkhoornweg ...:
       - ws. hongerwinter 1944/'45: Jennie Visser, ca. 14 jaar (= een zus van Rina en Piet, nrs. ... en ...).

 53. fam. A. Migchels-ter Borg, Barkhoornweg 25:
       - Jannie van Vliet uit Vlaardingen;
       - Robbie van der Zijl uit Rotterdam.

1e BARLAGE:

 54. dhr. Jacob (Job) Veldhuis, 1e Barlage 4:
       - Abraham Meijer als onderduiker. Abraham was een lid van de joodse Meijer-familie in het zgn. 'Jeudenhoes' aan
       de Dorpsstraat 27 in Onstwedde.
       Abraham was de jongste van het gezin en bezat mogelijk daardoor voldoende moed en (veer-)kracht om zich in
       1943 tegen de verdere invoering van de Duitse anti-joden- maatregelen te verzetten. Hij zat eerst ondergedoken
       bij dhr. Geert Veldhuis (wed.n.) op de 2e Barlage, maar verkaste inderhaast naar het boerderijtje van de toen nog
       vrijgezelle Job Veldhuis op de 1e Barlage.
       De overijlde verhuizing was een gevolg van het wantrouwen jegens een buurtgenoot die lid was van de N.S.B.
       Terwijl hij alleen maar even langs kwam voor een buurpraatje, was hij er getuige van dat Abraham zich snel onder
       een bed verstopte toen hij binnenkwam. Geert Veldhuis en Abraham hadden er geen vertrouwen in, dat buurman
       z'n mond zou houden tegenover z'n "vrienden" en ze besloten tot actie.
       Abraham Meijer overleefde bij Job Veldhuis de oorlog; als enige van zijn familie.

 55. fam. Remke & Geertruida van der Heide-Wubs, 1e Barlage 7:
       - 1943 of '44: Weinand Schoeman uit Veenendaal.
       Weinand heeft in 2015 vanuit Canada nog een herinneringsbezoek gebracht aan de familie Van der Heide. De
       families Heikoop (zie no. ...) en Schoeman waren kennissen van Remke van der Heide uit de mobilisatietijd van de
       1e Wereldoorlog (1914/1918).

 56. fam. Hendrik van der Heide (broer van no. ...), 1e Barlage 9:
       - a.) Hendrik Eleveld, onderduiker. Hij werd op een morgen in alle vroegte opgepakt door een stel NSB-
       Landwachters.
       - b.) 1943 of '44: (evacué) Herman Heikoop uit Utrecht.
       - c.)  enkele "hongerkinderen" uit het westen van ons land.  
       - d.)  een Lüneburger "juffrouw Kerkhof".

 57. fam. Klaas & Jantje Volders-Kruizinga, 1e Barlage 10:
       - een Lüneburger mevr. Beppie ... en haar zoontje Fritsje (achternamen helaas niet bekend).

2e BARLAGE:

 58.  fam. Geert & Jantje Meijer-Wubs, 2e Barlage 2:
        - vader Karel, moeder Cato en zoon Dirk van Stralen uit Rotterdam.

 59. fam. Jan & Grietje Meijer-Hofkamp, 2e Barlage:
        - Loesje Gales uit IJmuiden

 60. fam. Hendrik & Elsien Louwdijk-Roelfsema, 2e Barlage 3:
        - (ws.) 1944 of '45: ... ter Haar uit ...

 61. fam. Harm & Wupke Eerens, 2e Barlage 7:
        - Mientje van Dool uit Haarlem (zus van de meisjes van no. 63)

 62. fam. Albert & Fennechien Kruize-Katuin, 2e Barlage 9:
        - Nel Pors uit ... ? Ze verbleef meer dan een jaar bij de fam. Kruize.

 63. fam. Derk & Sientje Scheper-Wubs, 2e Barlage 10:
       - Adrie van Dool en haar zusje Greetje uit Haarlem (zussen van Mientje - no. 60)
       Tot 2015 is het contact tussen Adrie en de fam. Scheper gebleven.

 64. fam. ("Loze") Wubbe Wilts, 2e Barlage 12:
       - in de schoolvakanties: (schoolmeisjes) Rie en Ans Visser uit Amsterdam (zusjes van no. 65b).

 65. fam. Berend & Ebeltje de Roos-Bouwland, 2e Barlage 13:
       - a.) (schoolmeisje) Jopie Pijper uit Zuilen bij Utrecht;
       - b.) (schooljongen) Johannes (Han) Visser uit Amsterdam (broer van de meisjes die bij de fam. Wilts (no. 64)
       waren ondergebracht.
       Han was, samen met z'n zus Rie, in mei 2016 nog aanwezig bij de begrafenis van Geert Rijks, aan de
       Hardingstraat 9 jarenlang huisgenoot van Willem & Biny Waarsing-de Roos.

 66. fam. Jan & Hadewieg Scholtens-Wubs, 2e Barlage 18:
         - onbekend "bleekneusje" uit Rotterdam;
         - Lüneburger moeder met kind

ES / ESWEG:

 67. fam. Nanne & Geessien Boskers-Hesseling, "op de Esch":
      - zus of broer van Jan Loots (zie nr. ...)

 68. fam. Willem & Wendelke Henssens-Moorlag – Esweg 9:
       - a.) (aug. 1943) Jaap Bestebreurtje uit Rotterdam (zie ook no. 27 en 35);
       - b.) (aug. 1943) Jan Torenvlied uit Rotterdam (broer van no. 1)

SMEERLINGERWEG (nu: Sluisweg) en SMEERLING:

 69. fam. Geert & Riekie Sterenborg-Bessembinders, Smeerlingerweg 12:
     - Robbie W.L. Bronkhorst uit ...

 70. fam. Jan Wubs – Smeerlingerweg 16 (bij de Onstwedder sluis):
       - a.) Flip en Jan Egberts;
       - b.) Leo Eygenraam uit Vlaardingen.

 71. Fam. A. de Groot- de Raad, Smeerlingerweg 20 (kruidenierswinkel bij de Onstwedder sluis) : 
       - Toos en Annie Pors uit ...

 72. fam. Abel & Zwaantje Huiges-Wilzing, Smeerling 12:
      - Alie Sirton uit Rotterdam.(Haar ouders zaten op Brink 15).
      De contacten tussen de fam. Huiges (nu: J.N.) en de fam. Sirton zijn na de bevrijding in 1945 steeds in stand
      gebleven.

STREEKWEG:

 73. fam. Huisman, Streekweg 5:
      - onderduiker;
      - onbekend kind uit ... ?

 74. fam. Gerrit Buist, Streekweg ... :
        - Jannie Engelman, ca. 10/11 jaar, ws. uit Rotterdam
        "Tjeee ! Dat was me een schoonheid van een meisje ... !"

 75. fam. Elzo & Elsien Addens-Huiting, Streekweg 10:
       - onbekend kind uit... ?

STERENBORG / TER WUPPING:

 76. fam. Jan Hidde & Nantje Sterenborg-Bruggers, Kanaaldijk:
       - Ellie Koppe en Peggy Rogman uit Rotterdam (moeder van Elly: zie no. ..., broer: zie no. 75);
       - Leendert Kloot uit ... ? Leendert was ook een tijdlang bij de fam. van no. 75.

 77. fam. Harm & Gepke Lutjeboer-Bodewitz, Ter Wupping 8:
       - Coba van Kleef (ca. 12 jaar) uit Rotterdam.
       Coba is na de oorlog herhaalde keren teruggeweest in Onstwedde.

 78. fam. Nanne & Eltje Sterenborg-Bruggers, Sterenborg/Ter Wupping 10:
      - a.) Joop Koppe uit Rotterdam (moeder: zie no. ..., zus: zie no. 73);
      - b.) Leendert Kloot uit ... ? Leendert was ook een tijdlang bij no. 73.

 79. fam. Aijolt & Zwaantje Volders-Wilzing, Ter Wupping ... :
       - Lüneburgers

 80. fam. Berend & Wendelke Volders-Wilzing, Ter Wupping 17:
       - a.) hielden langere tijd een Engelse vlieger verborgen, die met zijn toestel was neergestort. De familie Volders
       kreeg later als dank daarvoor een oorkonde van zowel de Engelsen als de Amerikanen (ondertekend door Dwight
       Eisenhower zelf).
       - b.) onderduikers.
              1.) een zoon van notaris Schuring uit Wedde;
              2.) een student aan de Landbouw Hogeschool Wageningen:  ... Ebbinge, afkomstig uit de omgeving
              Finsterwolde/Beerta.

 81. fam. Albert & Geertje Wolfs-Heun, Ter Wupping 18:
       - Beb Rood uit ... ?
       - Roelf Mulder uit Eindhoven (een onderduiker).

 82. fam. Jan & Klazina Wolfs-Timmer, Ter Wupping 24:
       - Willy Vermei uit ... ?

 83. fam. Wubbe + z'n dochters Albertje en Karsientje Wolfs, Ter Wupping ...:
       - Kees en Ida Verheist uit ... ?

VEENHUIZEN:

 84. fam. Albert & Fennechien Volders-Maarsingh, Veenhuizen 2:
       - Jannie Loots uit ... ? (zus van no. 82b)

 85. fam. Berend & Margriet Migchels-Maarsingh, Veenhuizen 5:
       - a.) Sjaak de Braaf uit ...
       - b.) Jan Loots uit ...

 86. fam. Jan & Harmke Volders-Wolfs, Veenhuizen 7:
       - Sjaan van der Hoef uit ... ?

 87. fam. Albert & Martje Siebring-Possel, Veenhuizen 11:
      - Wim Kruijs uit Rotterdam

 88. fam. Geert & Fennechien Huiges-Volders, Veenhuizen 16:
       - 2 onbekende jongens uit ... ?

 89. fam. Hendrik & Jantje Kraai-Horlings, Veenhuizen 18:
       - Jan en Nico Oost uit Rotterdam

 90. fam. Berend H. & Dedde Wilzing-Maarsingh, Veenhuizen 19:
       - 2 kinderen Kortland (zie ook no. 88a)

 91. fam. Aike & ... Maarsingh-..., Veenhuizen 23A:
       - a.) dhr. en mevr. Kortland + dochtertje (toen ca. 2 jaar) uit Hilversum.
       - b.) Jo Dijkshoorn uit Rotterdam. Is later bij een razzia omgekomen.
       - c.) zomervakantie 1944: Leen Hoogerwaard uit Rotterdam
       - d.) onbekende vrouw met 2 zoontjes ("Ze sliepen in het veulenhok").

 92. fam. Albert & Jantje Boskers-Schoenmaker, Veenhuizen 26:
       - Jan Plugge uit ... ? (z'n broer Kor zat bij de fam. van no. 91)

 93. fam. Roelof & Albertje Draadjer-Boskers, Veenhuizen 27:
       - Ed Louterslager uit ...

 94. fam. Klaas & Rikste Wubs-Huiting, Veenhuizen 29:
       - Kor Plugge uit ... ? (broer van no. 89).

 95. fam. Begeman, Veenhuizen ... :
       - schoolmeisje van ca. 10 jaar oud: ... Kloot uit Amsterdam (= een zusje van Leendert - no. 73 / 75).

SCHOLTWEG / VLEDDERHUIZEN:

 96. fam. Jacob (Job) Veldhuis-Wubs, Scholtweg 12:
       - onderduikers (studenten uit Kampen).

 97. fam. Jan & Alberdientje Hensens-Scheper, Vledderhuizen 2:
       - onderduikers.
       Jan Hensens werd in verband hiermee opgepakt door de Duitsers. Hij zat ook nog een tijdlang gevangen in het
       beruchte Scholtenshuis in Groningen.

 98. fam. Elzo & Zwaantje Bruggers-Migchels, Vledderhuizen 9:
       - a>) onderduikers, waaronder familieleden van dr. Hommes, chirurg in het Winschoter St.Lucas-ziekenhuis en
       leider van het verzet in Winschoten e.o. In het Hommesbos had hij - al voor de oorlog uitbrak - een buitenverblijf.
       - b.) Rika van der Lee uit Rotterdam + nog 2 meisjes waarvan de namen niet bekend zijn.

 99. fam. Buist, Vledderhuizen ... :
       - Harm Jan Beuker (ca. 20 jaar oud en als schuilnaam 'Jan Kroon' uit Stadskanaal zat als onderduiker bij de familie
       Buist om verplichte tewerkstelling te ontlopen.

100. fam. Harm & Roelfien Bodewitz-Luikens, Vledderhuizen 21:
       - Joop Sloof, jongen uit Rotterdam

101. fam. Kruiter – Vledderhuizen 26:
        - (schoolmeisje) Loes Renout uit Rotterdam
        - onderduiker J. Bentem. Werd door verraad door de Duitsers gearresteerd, maar overleefde wonder boven
        wonder. Desondanks hadden de gevolgen van de arrestatie zo'n impact op zijn gezondheid, dat hij nooit meer
        de oude is geworden.

102. fam. Garrelt & Klaartje Blok-Stutvoet, Vledderhuizen 27:
         - onderduiker Fré (Freerk) Boels. Fré verhuisde na de oorlog naar Apeldoorn, waar hij in 2008 overleed, 88 jaar
         oud.

VOSSEBERG:

103. fam. Dethmer & Janna Boels- Eefting, Vosseberg 2:
         - a.) zomer 1944 en v.a. jan. 1945: Jaap Bestebreurtje uit Rotterdam.
         Jaap maakte bij de fam. Boels ook de bevrijding mee, wat diepe indruk op hem maakte. Hij schreef een boekje
         over zijn herinneringen aan die tijd: "De Plek".
         Zie ook no. 35a.
         - b.) Henk Keuris uit Amsterdam.

104. Weduwe Jitske Heidekamp-Gringhuis, Vosseberg 25:
         - Truida Kruijs uit Rotterdam. Af en toe ook vader Kruijs. (zus en pa van no. ...).
         - onderduiker Albert Floris, onder de schuilnaam Chris. Chris wist tijdens een razzia in Vledderhuizen
         ternauwernood aan de Duitsers te ontsnappen.
         Na de oorlog trouwde Heidekamp-dochter Jantje met diezelfde 'Chris'/Albert Floris.

105. fam. Geert & Berendina Heidekamp-Meems, Vosseberg 23:
         - Gerard Mulder uit ... ?

WESSINGHUIZERWEG / WESSINGHUIZEN:

106. fam. Karssien & Grietje Horlings-Frouws, Wessinghuizerweg 7 (destijds huisnummer E 171):
        - gedurende een halfjaar tijdens de hongerwinter van 1944/'45: Ben Hoezen (13 jaar) uit Rotterdam.
        Ben had ontzettend last van heimwee, waarvoor hij bij zijn vertrek in 1945 uitgebreid zijn excuses aanbood.
        Ben Hoezen schreef in 1973 een verslag van de tocht naar Onstwedde. Nadat ze met een vrachtauto naar
        Meppel waren gebracht, moesten hij en z'n broer en 3 zussen namelijk maar zien hoe ze te voet door de barre
        winterkou en de sneeuw naar Onstwedde kwamen ...

107. Jakob Korsse en zijn moeder Wubke Korsse-Luttjeboer, Wessinghuizerweg ... :
        - De Korsses bieden in de herfst van 1942 aan de joodse familie Salomon & Carolina Meijer-Jacobson (van de
        Dorpsstraat 38 in Onstwedde) en hun zoon Simon (ternauwernood in Emmen aan arrestatie ontkomen) een
        onderduikadres.
        Loslippigheid brengt hun aller veiligheid echter acuut in gevaar. De Meijer-familie verhuist naar de fam. Jan
        Wever aan de Luringstraat (zie no. 40).
        Jakob Korsse wordt desalniettemin in juli 1944 gearresteerd. Hij overlijdt in januari 1945 in het concentratiekamp
        Neuengamme, 28 jaar oud ...

108. fam. Freerk & Hillechien Halmingh-Geuchies (2e vrouw), Wessinghuizerweg 11a (toentertijd: Höfte):
        - zomer 1944 en hongerwinter 1944/'45: Bernard Bestebreurtje uit Rotterdam (broer van no. 35a/98 en no.104)

109. fam. Hendrik & Jantje Huls-Kruiter, Wessinghuizerweg 11b:
        - (ws.) zomer 1943: Martha Bestebreurtje uit Rotterdam (zus van no. 35a/98 en van no. 103).

110. fam. Jan Hidde & Margriet Wilzing-Sterenborg, Wessinghuizerweg 19:
        - vanaf sept. 1943: Els Bron uit Den Haag/Scheveningen (in 1943: 14 jaar).
         Els Buss-Bron schreef in 2001 een boekje onder de titel "Een boerderij vertelt ...." Openhartig vertelt ze daarin
         over haar tijd in onze streek, de geschiedenis van Wessinghuizen en uitgebreid over de familie Wilzing en hun
         boerderij.
         Het contact met de Wilzings bleef dus ook na de oorlog voortbestaan.
         - vanaf voorjaar 1944: Nel Bron (8 jaar) uit Den Haag/Scheveningen. Zus van Els.
   
N.B.: Onze grote dank gaat voor het aanleveren van veel gegevens uit naar: mevr. Chonda Luring-te Velde en mevr. Lammy Meems-Maarsingh uit Onstwedde. Daarnaast voorzagen diverse mailcontacten ons van nuttige  informatie.
Als u ook nog over aanvullingen beschikt dan horen we dat graag van u.
Dat deden * inmiddels al: dhr. Berend Louwdijk, mevr. R. Huisman-Lutjeboer (met een geweldig fijne, gedetailleerde lijst) mevr. T. Wilzing-Bruggers ('Brinkstee'), mevr. T. Trenning-Sterenborg, mevr. H. Turkstra-Horlings / mevr. I. Horlings-Tammes, mevr. K. van der Heide-van der Heide, dhr. Hiske Boels, dhr. Jacob Scheper, fam. Hendrik Wolfs-Bosker, dhr. Harm Migchels / dhr. Geert-Aike Wubs, dhr. Remke de Vries, dhr. Geert Draadjer, dhr. Albert Kruiter (2e Barlage), dhr. Aike Velthuis, dhr. Wessel Wubs, mevr. H. Bosschers-Harkema (Vlagtwedde), dhr. Geert Tipker (Haarlem), mevr. G.Uil-Meijer, dhr. Jaap Bestebreurtje uit Rhenen en dhr. Gert Meijer.
* Waar geen plaatsnaam vermeld staat, betreft 't Onstwedders.

Dank-dank-dank, allemaal!!!

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)