Onstwedde a.s. toeristenoord in een weggezakt en afgepeigerd Groningen?

‘Taikens & Toal’ is een co-productie voor Onstwedde.info van kunstschilder Geert Schreuder (taikens/tekeningen) en Klaas Meijer (toal/teksten) over het Onstwedder wel en wee van toen, met een knipoog vanuit het heden.

Afl. 86  – oktober 2024

Eind september ontmoette ik puur toevallig twee dames die een foto wilden maken van de prachtige boom, die naast het huis van de fam. Scholtens staat, op de hoek van de Karskenslaan en de Dorpsstraat.
Toen ik hen aansprak, of beter gezegd: aan wilde spreken, bleek het dat ik te maken had met twee Amerikaanse dames van jonge pensioenleeftijd. Ze hadden hun verblijf bij een B&B in Oude Pekela en waren hun vakantieomgeving aan het verkennen. “Nou jaaaaa was mijn eerste gedachte. Amerikaanse dames die Onstwedde zien als een van de toeristische trekpleisters in Oost-Groningen. Wie had dat ooit kunnen denken! Maar toch ook best wel mooi.”

Dom genoeg heb ik ze niet gevraagd of er een speciale reden voor hen was om Onstwedde te bezoeken. Om de Atlantische Oceaan over te steken alleen om de boom van Scholtens te fotograferen leek me wel enigszins overdreven.
Later wist ik het antwoord op mijn niet gevraagde vraag bijna vanzelf. De beide dames waren natuurlijk nazaten van Jan uit Onstwedde. Die Jan waarover onze boeren-voorouders al zongen: 
Ain, twij, drij, vair, vief, zes, zeuven,
woar is Jan mit de maaid wel bleven?
Is e den nich hier?
Is e den nich doar?
Och mien laive Job, den is e noar Amerikoa!

Toen we weer elk onze eigen wegen waren gegaan, heb ik de boom van hun interesse nog ’s wat nader bekeken. ’t Is inderdaad een juweel van een boom, nog van een formidabele grootte ook. Hoewel hij leek op een soort den, kon ik ‘m qua naam totaal niet thuisbrengen.
Dus een bezoekje gebracht aan de fam. Scholtens. “Tjoa”, zegt Scholtens, “hou e precies hait wait ik nait, mor wie nuimen hom aaltied ‘ons oapeboom’! Hai ston hier al dou wie hier wonen kwammen. ”Mevrouw Scholtens voegt er nog waarschuwend aan toe: ”En d’r zitten hail schaarpe stiekels aan de stam hur”.

Als ouwe schoolmeester (die altijd het naadje van de kous wil weten) ging ik thuis op zoek in allerlei gidsen. Wat bleek? Scholtens had ’t niet zo mis, want de boom heet ook officieel ‘apenboom’, hoewel de benaming ‘slangenden’ ook voorkomt. ’t Is een altijd groene boom, die van nature in Zuid-Amerika groeit. En... hij kan 18 tot 30 (!!!) meter hoog worden. Poeh-poeh!
Maar weet u wat me nog meer intrigeerde? De bijnamen van deze fraaie boom in het Onstwedder dorpscentrum zijn (schrik niet) “verdrietboom” of “treiterboom” … Zouden de beide Amerikaanse toeristes dat ook geweten hebben..??? Er mag dan recent wel sprake zijn van allerlei kansen om het toerisme in onze provincie een fikse oppepper te geven, maar als je daar nu al bomen tegenkomt met deze bijnamen, tja...  dan ben ik toch bang...

Vrijwel onmiddellijk werd mijn gedachtegang afgeleid naar de meer dan trieste verhalen die bijna dagelijkse in de krant staan. Artikelen over alle ellende die nu al jaaaaren achtereen over onze provincie wordt uitgestort en waaraan nog steeds geen eind komt. Wij Grunnegers blijven ‘getreiterd’ worden, tot ons grote ‘verdriet’ ... Er blijken inmiddels zelfs al bomen naar genoemd te zijn!
O, u vraagt zich af waarover ik ’t heb?
Nou, daar gaan we:

1.) 350 jaar lang heeft met name het westen van Nederland op zeer ondankbare wijze geprofiteerd van de turf, die armoedige arbeiders bij nacht en ontij (je werkdag begon in de voorjaars-/zomerperiode al om 04.00 uur) tegen minimale lonen uit het zompige veen groeven;

2.) toen het veen vrijwel op was, namen de kolenmijnen in Zuid-Limburg de taak van de turf tijdelijk over. Maar ca. 1950 werd het immense Groninger gasveld ontdekt. Grote kassa! voor de graaiers in de rest van Nederland + de overheid in Den Haag;

3.) over de wijze waarop het Haagse nog steeds met de aardbevingsellende in onze provincie wordt omgegaan, wil ik ’t liever maar niet hebben;

4.) het Winschoter Tranendal heet zo, omdat in de tijd dat Winschoten nog een havenplaats was, de tranen van de vissersvrouwen die hun echtgenoten uitzwaaiden, - volgens zeggen -, samenvloeiden in de bodem onder de Visschersdijk. Vele tranen die uiteindelijk tot zout opdroogden.
Kassa! Eerst voor de vanaf ca. 1950 actieve chemische zoutindustrie van Nobian b.v. En als later blijkt, dat ook rond Veendam en Pekela ook nog veel te boren en te verdienen valt, zien we ook Nedmag b.v. in de baan komen.
Zakkende grond? Aardbevingen? Zelfs het Staatstoezicht op de Mijnen waarschuwt voor mogelijk nare gevolgen. Maar volgens de zoutwinners valt ’t allemaal best wel mee.

5.) in de jaren (19)’60 heeft onze Haagse rijksoverheid het woeste plan om van bijna heel Westerwolde een geweldig militair oefenterrein te maken.”Plan Kikkert” heet ‘t. Massaal verzet weet uiteindelijk het plan van tafel te krijgen.

6.) Groningen is er echter niet vanaf ! De Lauwerszee is amper droog gelegd of het Min. van Defensie eigent zich in 1969 liefst 1.600 ha. grond toe om te gebruiken als militair oefen-terrein. Anno 2024 zijn er zelfs plannen om er nog zo’n 500 ha. aan toe te voegen…

7.) in de jaren (19)’70 is Onstwedde vanwege een grandioze zoutkoepel onder zijn grond één van de toppers waar ’t gaat om de opslag van hoog-radio-actief (halveringstijd >1.000 jaar).
Massale tegenstand zorgt ervoor dat ons dorp in het jaar waarin het 1100-jarig bestaan wordt gevierd (1977) van de lijst verdwijnt.
Maar wat wordt zo’n 50 jaar later duidelijk? Onze Haagse bureau-denkers zien (opnieuw) een fraaie toekomst voor een stuk of 3 kerncentrales. Het lozen van het hoog-radio-actieve afval is natuurlijk een moeilijke zaak.
Maar wacht ‘s... Onstwedde heeft toch een joekel van een zoutkoepel! Dat is dan vanzelfsprekend dé ideale plek om...

8.) één van die nieuwe kerncentrales zouden “de (zgn.) experts” willen situeren bij de Eemshaven. ’t Is daar de voorbije decennia toch al een kolossaal zootje geworden: de kolen-centrale daar is dan weliswaar verleden tijd, maar het stikt er inmiddels van de windmolens, van de zonneparken, van enorme joekels van schepen, van… Ja van wat niet! Zo hoorde ik  onlangs zelfs dat ze de naam Delfzijl willen veranderen in Rotterdam-Eemspoort.

9.) aan alle perikelen rond het A.Z.C. in Ter Apel wil ik hier maar geen woorden wijden. Den Haag en het C.O.A. zeggen – ik zeg: zeggen – dat ze over de situatie daar nadenken...

10.) de onzekere tijden waarin we leven maakt ’t noodzakelijk dat we onze defensie weer ’s wat op orde brengen. Bv. meer munitie op voorraad. Tja, maar waar sla je dat op?
Och jongens en meiden, doe nou niet zo moeilijk. Aan de rand van het Groninger gasveld, zeg maar bij Zuidbroek, staan nog een serie huizen die aardbevingsschade hebben. Gelukkig is reparatie hier nog uitgebleven, zodat wij die halve ruïnes eenvoudig kunnen afbreken en zo ruimte kunnen creëren voor onze munitie-depots. De Eemshaven vlakbij en de Duitse bondgenoten op spuugafstand. Ideaal toch? En Groningers die zeuren? Effe doortreiteren!

Ik denk niet, dat deze lijst helemaal compleet is. Wat ik wél denk is, dat wij Grunnegers ons overduidelijk de afgelopen 75 jaar gigantisch bij de poot hebben laten nemen. (Over de 3 eeuwen daarvoor wil ik ’t dan nog maar niet eens hebben).
Al onze bezwaren, meer dan eens sterk en wetenschappelijk onderbouwd, werden “gewoon” van de tafel geveegd, al dan niet met fraaie beloften voor een gouden toekomst. Dat dat goud merendeels naar millionairs in de westelijke regio van ons land zou vloeien, werd er maar niet bij gezegd...

Recente cijfers geven aan, dat de provincie Groningen behoorlijk is gestegen op de lijst van toeristisch interessante gebieden in Nederland. De rust en de ruimte die je er kunt vinden + de vriendelijkheid die de Groninger samenleving uitstraalt, spreken vakantiegasten kennelijk aan. Onze SAMENleving is onze reclame! Als er bv. zelfs dames-op-leeftijd van de USA daarvoor naar Onstwedde komen hebben wij kennelijk veel goeds te bieden.
(Vanuit dat oogpunt kan ik bv. totaal niet begrijpen, dat er ook in onze regio stemmen zijn uitgebracht op de PVV, een zeer onvriendelijke politieke partij met slechts ÉÉN lid. PVV staat voor: Dictatuur-in-de-dop. Over SAMENleving gesproken…)

Als we als Onstwedders, als Westerwolders, als Groningers, de goeie naam die we al hebben en die zich dus ook nog meer aan het ontwikkelen is, willen behouden c.q. willen versterken, dan zullen we ervoor moeten zorgen, dat wij in de toekomst niet verder misbruikt worden als het gemakkelijkste afvalputje van Nederland, als het gebied waar je alle moeilijke Nederlandse zaken maar dumpt.
Nee! Dan zullen we op gepaste maar overduidelijke wijze ’s wat vaker onze tanden laten zien!!!

© Geert Schreuder (de ‘Taikens’) en Klaas Meijer (de ‘Toal’)

info@geertschreuder.nl
k.meijer@onstwedde.info