Onstwedde ontspoord. Een intriest verhaal over a.s. geschiedenisvervalsing

Afl. 128 – 05-10-2017

Ik realiseer me, dat ik vanaf nu kan worden versleten voor een ouwe zeur of zelfs voor een achterlijke achteromkijker. Ik kom namelijk nog één keer – ’t zal de allerlaatste keer zijn, dat beloof ik! – terug op het resultaat van de inmiddels vrijwel ter ziele gegane plannen voor de zgn. ‘gemeentelijke herindeling’ in onze regio.

Op 1 januari a.s. gaat de nieuwe burgerlijke ‘Gemeente Westerwolde’ van start. De voormalige gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde hebben elkaar gevonden. Misschien niet direct liefde op het eerste gezicht, maar na een paar dates klikte ’t toch vrij snel.
‘Westerwolde’ gaan ze samen heten. ‘Westerwolde’?

In enkele kranten die in onze regio verschijnen stond begin deze maand onder de kop ‘Westerwoldeweetjes’ een stukje over de oorsprong van de naam ‘Westerwolde’. Er wordt o.a. ingegaan op de herkomst van de naam. Ons gebied heeft oudtijds behoord tot het Duitse hertogdom Saksen. Aan de oostelijke buitenrand van dat gebied lag/ligt de landstreek ‘Osterwalde’. Aangezien wij aan de westelijke buitenrand lagen, is ’t eigenlijk niet meer dan logisch dat wij de naam ‘Westerwalde’ (bosgebied in het westen) kregen.
Het artikeltje was beknopt van opzet. Ik ga er daarom maar vanuit, dat dat de reden is dat er in het geheel niet is ingegaan op één element van de naam ‘Westerwolde’: waaruit bestond dat oud-Saksische gebied Westerwolde oorspronkelijk?

U verwacht – terecht – van mij, dat ik voor een antwoord op die vraag “in de òlle bouken” duik. Dat heb ik dus gedaan.
Nog altijd is het meest wetenschappelijke werk over de ‘Geschiedenis van Westerwolde’ het proefschrift dat Robert Fruin in 1886 schreef om in Leiden de titel ‘Doctor in de Rechts-wetenschap’ te verkrijgen. Alle boeken die daarna over Westerwolde zijn verschenen beroepen zich wat de verre historie betreft veelvuldig op het werk van Dr. Fruin.
Het ‘Oude Landrecht van Westerwoldse’, daterend uit 1470, heeft als ondertekening: ”Des so hebben wij kerckheeren als Hinrico Frome kerckheer toe Westerwolde, Harmannus Huijstinck, kerckheer toe Sellingen, Bernardus Buese, kerckheer to Vlachtwedde, broder Hinrick kerckheer to Vriescheloe, onse insegelen witlick doen hangen an dessen breeff.”

Merkwaardig lijkt ’t dat zowel Onstwedde als Wedde niet worden genoemd. De werkelijkheid is, dat Hinrico Frome in dat jaar 1470 de pastoor van… Onstwedde was.
Onstwedde wordt hier dus aangeduid als ‘Westerwolde’. Fruin schrijft in zijn proefschrift (pag. 8): ”… maar het schijnt toch, dat Onstwedde voorheen ook wel als parochie Westerwolde bekend was...” En in de jongere Middeleeuwen hebben we ’t dan over Onstwedde inclusief Wedde, daarover zijn de geleerden ’t vrijwel unaniem eens.

Ik concludeer: historisch gezien gaat de nieuwe ‘Gemeente Westerwolde’ aan de haal met een naam, die in oude tijden onlosmakelijk met Onstwedde is verbonden. En nu de nieuwe Gemeente Westerwolde een gemeente zonder Onstwedde wordt, is Onstwedde per 1 januari 2018 uit Westerwolde ontspoord. Wij horen er niet meer bij.
Voor het gerecht slepen daarom die buurdorpen?
Nou, dat kunnen we maar beter niet doen, want...

Wat hebben de Onstwedders nou eigenlijk zelf gedaan om die ontsporing te voorkomen?

Wat hebben de door hen gekozen raadsleden in de Gemeente Stadskanaal gedaan om deze historische fout te voorkomen? Het trieste antwoord luidt: vrijwel geen ene sodemieter!
Vanuit Vlagtwedde zijn wel meerdere keren glasheldere signalen gegeven: bv. het bord in de Hesse-tuin aan de Weenderstraat (zie de ‘Zo was ‘t’-afl. No. 58 van 12 aug. 2014). Vanuit Stadskanaal, bv. de Facebook-actie van oud-Bellingwolder Luuk Houwing. Of het gedichtje dat Wil Bakker uit Vlagtwedde verleden jaar maakte:

Dij olle koarte
veur mie de moate.
t Heurt bie n’kander.
Nait bie n aander!!!

(De illustratie bij deze aflevering is op Wil z’n gedichtje geënt: “De oude kaart van Westerwolde uit 1617 is voor mij maatgevend. ’t Hoort bij elkaar, niet bij een ander!”)

Ik voeg er dan aan toe: en ’t hoort dus ook niet INcompleet te worden!

Alle wakker-roep-acties van anderen hebben niet geholpen. De Onstwedders, die eeuwenlang het voortouw namen als er zaken ter tafel kwamen waarmee de Westerwolders zich niet konden verenigen, waren nu doof, blind, lam…
Eindresultaat: het dorp Onstwedde dat in oude tijden synoniem stond voor heel Westerwolde hoort er niet meer bij. Maar niet alleen het dorp blijkt ontspoord uit z’n historische roots. De Onstwedder bevolking is sinds het begin van het herindelingsdrama minstens zo erg ontspoord.

Voor mijn gevoel is Onstwedde anno 2017 van een woon- & leefdorp vol karakter, spirit en doorzettingsvermogen  afgegleden naar een hoogst bedenkelijk (laag) niveau. Ik voel me er daardoor en helaas in elk geval aanzienlijk minder thuis dan een halve eeuw geleden.

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)