De Beukenweg, oog- en oorcentrum in de koude oorlog

Afl. 19 – 25-02-2013

Eén van de straten, die we de afgelopen jaren nog niet één keer in de picture gehad hebben, is de Beukenweg. Het eerste deel ervan is wel ’s eventjes in beeld geweest, maar het stuk nadat de Luringstraat hem doorsnijdt nog geen enkele keer. Dankzij een aantal oude foto’s die dhr. Gerrit Nuus ons – heel attent – toestuurde, kunnen we daarin verandering brengen.

Hoewel de foto een ietsje onscherp is, krijgen we toch een duidelijk beeld van de Beukenweg anno (ws.) 1957. Eigenlijk moeten we meer spreken van een zandpad zoals u ziet. Links in de berm staat een voor die tijd uiterst prestigieuze auto, waarvan we de naam van de (ws.) kapitaalkrachtige eigenaar niet hebben kunnen achterhalen.
Iets verderop, bij het zgn. Mieghummeltjesbos, is kennelijk iets aan de hand, getuige de groep mensen op de weg. De kleine Henny Nuus (op de voorgrond) vindt ’t in elk geval interessant genoeg om er ’s even te kijken.

Ik zou vandaag vooral met u willen kijken naar de toren, die aan de bosrand achter de mensengroep tegen de hemel afsteekt. ’t Is één van de 138 luchtwachttorens, die na de 2e Wereldoorlog in ons land werden gebouwd; als waarnemingsposten.
Kort na 1945 werd immers snel duidelijk, dat ‘de Koude Oorlog’ z’n intrede had gedaan. We moesten nu beducht zijn voor een mogelijke (lucht)aanval vanuit het Oostblok/Rusland. Het Korps Luchtwachtdienst (KLD) werd opgericht, een semi-geheim netwerk van vrijwillige waarnemers. “Kijken, luisteren en doorgeven”, zo omschreef de volksmond de taak van de mannen op de torens.
We moeten ons hierbij realiseren, dat de meeste vliegtuigen in de beginperiode van het KLD nog (langzame) propellervliegtuigen waren, die je nog kon zien (met een vizierkijker) en horen (tot 8 km. afstand) aankomen.
Voor het goede horen bestonden er zelfs zgn. ‘Mickey Mouse-oren’: 2 grote, geluidsversterkende schotels, die je met een beugel op je hoofd kon zetten.

De torens waren gebouwd in zgn. ‘raatbouw’-stijl op een betonnen fundering (van de fa. Schokbeton uit Kampen)en een opbouw van verticale en horizontale betonbalken. De hoogte was max. 31 meter.

Heel toevallig stuitte ik* kort geleden op een lijst met de namen van de ‘bemanningsleden’ van de Onstwedder toren, gebouwd in 1953 en in 1954 in gebruik genomen. “Luchtwachtpost V(ictor) 4”, zo heette hij officieel, met codenummer E 15.06. Dat betekende dat het een Eigen toren van de Kon. Luchtmacht betrof en dat de toren 15, 06 mtr. hoog was. 
Net als bij de andere torens dienden er in principe 16 (!) KLDers per dag beschikbaar te zijn in 2-persoons-shifts van 8 x 3 uur, uiteraard met een puike conditie zodat ze bij een evt. waarschuwing razendsnel de torentrappen konden beklimmen. In de praktijk waren de zgn. ‘vrijwilligers’ trouwens vaak jongens, die als ‘buitengewoon dienstplichtige’ min of meer verplicht waren te kiezen tussen de KLD of de BB als vervangende dienstplicht.

Postcommandanten van Victor4 waren in de periode 1964-1968 (=einde KLD):
pc. Wubbe Smit, Albert Huls (hij werd op 15 mei 1965 bevorderd tot sergeant, maar moest ’t wegens drukke agrarische werkzaamheden regelmatig laten afweten) en sergeant W. Stel. Als ‘luchtwachters’ waren o.a.in de baan: de soldaten Harm Bessembinders, Freerk Boels, Jan Boels, Hendrik Hensens, Joke J. Swarts en D. Tipker.
Er werd ook regelmatig op de toren in Nieuw-Buinen dienst gedaan.
Als leslokaal was meestal café Heikens (nu Eetcafé Gerak) in gebruik.

’t Waren zeker geen bouwkundige schoonheden, die luchtwachttorens. Maar ergens is ’t toch jammer, dat wij/de Beukenweg deze blikvanger sinds ca. 1979/'80 moeten missen… Traantje-pinkje-weg, traantje-pinkje-weg, traantje-pinkje-weg…

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)

* Met dank aan dhr. Harry Venema uit Stadskanaal, al jaren een enthousiast kenner en verzamelaar van van alles rond de bevrijding van ons gebied door de Polen in 1945 + allerlei luchtmacht-herinneringen.