De Jeudse Meijers van t Schrievershoes

No. 12 - DE JEUDSE MEIJERS VAN T SCHRIEVERSHOES

Ter inleiding: Op 4 mei staan we o.a. weer stil bij de 24 Onstwedders die in en door de 2e Wereldoorlog het leven lieten. Onder hen zijn liefst 10 joden, alle joodse inwoners op twee na, die Onstwedde in die tijd kende. 70 jaar later is ’t voor ieder normaal denkend mens nog steeds totaal onbegrijpelijk hoe je medemensen als vee kunt wegvoeren en afmaken.
Aan de andere kant moeten we er onze ogen niet voor sluiten, dat joodse medeburgers al eeuwenlang allesbehalve respectvol werden behandeld. Oók in onze regio, in ons dorp niet !
Uitdrukkingen als “Dat is een vieze jodenstreek” (een erg gemene daad), “Kom d’r mor in ast gain jeude bist” (“Kom maar binnen, tenminste als je te vertrouwen bent….”), “Hest n òl jeude verropt ?” (tegen iemand die plotseling in financieel goede doen is gekomen) of de angst die kinderen werd ingeboezemd met de ‘boesjeude’ (boze jood), die je liet verdrinken als je bijv. ondanks het verbod van je ouders bij het kanaal of bij de waterput kwam.
Joden zijn al sinds de vroege Middeleeuwen in een hoek gedrukt. Ze mochten bijv. geen land in eigendom hebben. Daardoor kwamen ze bijna allemaal in een of andere vorm van handel terecht. En…… ontwikkelden daardoor handigheden, die wij ons maar moeilijk eigen konden maken. Je mag gerust stellen dat we daarom dikwijls zelfs afgunstig waren. Als je daarbij in aanmerking neemt, dat die handigheden frequent doorspekt waren met typisch joodse humor …….
Het onderstaande verhaal, - met dank aan oud-Onstwedder Harm Maarsingh -is hiervan een voorbeeld. ’t Wil bovendien een herinnering zijn aan onze joodse dorpsgenoten van toen. Onder andere aan Samuël Meijer, de Onstwedder veekoopman met z’n grote “schoenen met lusjes”……….

                *************************** 

Midden in t dörp woonde dokter De Groot¹, noast Kolen Geert Hidden.
Aan de aander kaande van dokter zien hoes gung n zaandweg omhoog noar de Achterweg tou. Dij Achterweg hait nô de Bosloane.
Nô, net veurbie dai loane stun in de lengte langs de Dörpsstroate n òl boerderij.
Dij is loater, in 1942 was dat, hailemoal opbrand. Allinnig n soort langwaarpeg stookhok is dou stoan bleven. ”t Schrievershoes” zeden ze wol tegen dij boerderij. Woarum dat was wait ik ook nich zo goud. Meschain hef d’r ook ooit wel n verhoaltjesschriever of zo woont, net as ik. (Dat is vanzulf n grapje. Man dat snappen ie wol.)
In elks geval in de tied van mien verhoal, - zeg man in de joaren dattig van de veurege aiw – woonden doar Meijer zienent. Dat waren vaihandeloars en peerdekooplu. Ze waren aalmoal vrijgezel. Òl Soamuël was de oldste. Den was d’r nog n Oabram en n Jokkob en n Schoantje (dat was n vraauw). Dat t alle vare Jeuden wazzen, dat huif ik joe dunkt mie hail nich te vertellen, want heur veurnoamen bint ja dudelk genog.

Op n dag har òl Soamuël op de vaimaarkt n kou verkocht veur boer Middelkamp². Dij har nogal n groot gezin. t Wazzen maist jongs, stevige knuppels, dij hom goud holpen op t boerenbedrief. Ze wazzen wel voak n beetje, - eh… hou zel ik dat zeggen…. -, ‘roeg in de bek’, zeg mor.
Afijn, Soamuël komt s noamiddags aanzetten om te vertellen hou t aalmoal goan was mit de verkoop, net dou t kovvietied was. t Was den ook nich verwonderlek dat t haile ploug Middelkampen aan heur dampende bakkie mit broen sap zat te slurpen.
Òl Middelkamp was wies genog om Soamuël mor nich te vroagen of hai d’r even bie zitten wol. Mit aal dij opgeschoten, roeggebekte jongs om toavel, nee dat was niks gedoan. Ze gungen doarom mit zien baaiden noar kougange om doar ais even rustig te proaten over t wel en wee van de dag en benoam over de pries dij de verkochte kou opbrocht har.
Wel van heur baaiden of nô schold har wait ik ook nich, man zai kregen in elks geval roezie, hooglopende roezie. Òl Soamuël huif d’r op zeker moment mit zien stok driftig op lös en undertied ruip hai aal mor:”Middelkamp, sloag mie toch nich zo ! Au, hol nou toch op man !” Man hai har hailemoal gain zeerte, want ondertussen reet hai Middelkamp mit zien stok d’r ongenoadig gounent over.
De jongs achter de kovvie in de keuken heurden òl Soamuël wol roupen en zai gnivvelden tegen n’kander. Ha, heur pabbe dai redde zuk wol. Dat keunen ze ja wol heuren !

n Zetje loater zagen ze Soamuël Meijer op zien òl fietse stappen. Dou zai zok òfvruigen woar heur pabbe den wol bleef en op kougange ais kieken gungen, zagen ze doar heur òl oetgetèld op de vouerkiste zitten. Hai poesde en stinde as n òl peerd. Boetendes haar hai n beste boele veur de kop, wol aine zo groot as n nuvere ronkel.

Doags d’rnoa was d’r vanzulf veul proat over t gebeuren in t dörp. Zukswat kwam ja nich alle doage veur. t Schrievershoes stun ais weer stevig in de belangstellen …...

¹ Dat is de plek waar nu dokter De Kroon z’n praktijk heeft, Dorpsstraat 25.
² Volgens Harm Maarsingh woonde de familie Middelkamp in Veenhuizen. Navraag bij enkele Veenhuizen-kenners leerde echter, dat daar in de jaren (19)’30 geen Middelkamp heeft gewoond. “Veuraan op de Muzzel, dat leuf ik eerder….”
Geert en ik voegen ons naar de deskundigen.

© Klaas Meijer / Geert Schreuder