Hallo ……………… ! Ween !!!!!!!!!! (of: moi allemoal ! barst mor geliek uut in groot gejank !!)

Afl. 78 - 03 november 2022

HALLO ……………… ! WEEN !!!!!!!!!!       

(of: MOI  ALLEMOAL ! BARST  MOR  GELIEK  UUT  IN  GROOT  GEJANK !!)

Als ik met de deur in huis val en vaststel dat we anno 2022 wel erg internationaal zijn gaan leven en denken, trap ik eigenlijk de open deur van dat huis in. Bijvoorbeeld: we zien bijna meer Engels dan Nederlands in onze Ster-reklames, we boeken meer vliegvakanties naar Ibiza of Hawaï dan dat we op de fiets naar Drouwenerzand te gaan, Chinees-Indische of Italiaanse liflafje-maaltijden verdringen steeds vaker onze traditionele ‘stamppot mous’-menu’s; en ga zo maar door.
Zijn we het spoor van onze eeuwenoude tradities kwijt aan het raken ? Dat zou toch een zorgelijke ontwikkeling zijn.
Dat ben ik he-le-maal met u eens ! En een verdere, completere ontsporing ligt op de loer.
Mag ik proberen ’t u uit te leggen ?

In prehistorische tijden waren wij Westerwolders heidenen. Ons enige houvast was de natuur en de verschijnselen die daarbij horen. Wat we niet snapten, werd ondergebracht in – wat wij later noemden – het begrip ‘bijgeloof’. Daaronder viel bijv. het geloof in boze geesten, heksen, spoken, ‘widde wieven’, weerwolven, ‘duvels toujoagers’, ‘veurlopers’ (= mensen met een tweede gezicht, die – vooral trieste – gebeurtenissen al zagen voordat ze echt plaatsvonden), enz.
In het vroegere veengebied gevonden stenen bijlen die ooit geofferd werden aan de toen oprukkende en levensbedreigende veengeesten, hebben ons van die tijd bijv. meerdere overtuigende bewijzen geleverd. U zult begrijpen dat ‘angst’, ‘angst’ voor het onbekende, ‘angst’ voor het onbegrijpelijke, het onafwendbare een hoogst ellendige factor was in het leven van de heidense mens van toen.
Zo’n 1200 jaar geleden drong het Christendom o.a. vanuit het Duitse buurgebied in onze streken door. Dat ging aanvankelijk niet zo gemakkelijk, want allerlei heidense gebruiken waren in de voorgaande eeuwen behoorlijk vastgeroest in onze volksaard. Bijvoorbeeld: Midwintersdag vieren, grafgiften meegeven aan de doden, bij de overgang van winter naar voorjaar aankomende volwassen jongens door een vuur laten heenspringen zodat voor henzelf en de toeschouwers zichtbaar werd dat ze rijp waren voor het “grote werk.”
Het Christendom, - tot ca, 1600 de rooms-katholieke variant daarvan – bracht veel veranderingen teweeg. Naast de bekende Christelijke feestdagen als Kerst, Pasen en Pinksteren, ontstond met name in de aanloop naar het koude winterseizoen, begin november, een aantal harten verwarmende bijzondere dagen: Allerheiligen (1 nov.), Allerzielen (2 nov.), Sint Maarten (11 nov.) en Sint Nicolaas (5 dec.). Met het Kerstfeest kort daarna kon de Christelijke mens vervolgens gesterkt het nieuwe jaar in. Een belangrijk resultaat hiervan was – kort gezegd – dat de angsten van weleer hun plaats mochten/moesten inruimen voor gevoelens van naastenliefde, van dankbaarheid.
Toen na 1600 het Protestantisme sterker werd, kwam in diezelfde periode de herdenking van Hervormingsdag (31 okt.) er nog bij.
En wat zien we de laatste jaren gebeuren ?
Nee, ik ga ’t niet over de politiek hebben, niet over de hele en halve dictators die met steun van – volwassen ? – kiezers op hun gewenste plek van zelfverheerlijking zijn terecht-gekomen, niet over allerlei natuurrampen-op-rij, nee ik wil ’t met u hebben over het terughalen van de heidense angst van weleer. En dat ook nog met een giftige saus van feestelijkheid erover.

Heel merkwaardig is ‘t, dat het Christendom in de vroege begintijd (7e eeuw) met name vanuit Ierland onze Lage Landen bereikte. Hetzelfde Ierland, dat ruim 1000 jaar eerder door de Kelten tot een soort Keltisch moederland was gemaakt. Met alle bijgelovige en vaak angstaanjagende mythische Kelten-uitingen die daarbij hoorden.
De Keltische kalender week sterk af van die van de rest van Europa : hun Nieuwjaar (Samhain genoemd) viel op 1 november, als de zomer verdween en de donkere winter begon.(Vergelijk het moment waarop wij van zomer- op wintertijd overschakelen).
Omdat voorouderverering bij de Kelten ook heel belangrijk was, heette de avond ervoor All Hallows Eve (= Allerheiligenavond). Eigenlijk was deze naam heel aardig passend bij de Allerheiligen-herdenking die de Katholieke kerk in een later stadium uitriep op 1 november. Toen veel Ieren in het midden van de 19e eeuw naar Amerika emigreerden namen ze een serie van hun oude gebruiken mee. All Hallows Eve veramerikaniseerde daar tot Halloween.

En wat is er de laatste tientallen jaren gebeurd ?
Meer en meer zijn we bezig gegaan om de kind- en mensvriendelijke, feestelijk aandoende dagen als Sint Maarten en Sinterklaas in te ruilen voor het kind- en mensONvriendelijke Halloween. Hoe gek kun je zijn ! In een tijd waarin de persoon van Zwarte Piet vanwege zijn kleur en zijn achtergrond niet meer gewenst is, halen we heidense angstaanjagerij binnen. Want als u bij een Halloween-“feest” (???) écht wilt mee doen, dan moet u zowel uw uiterlijk als uw kleding aanpassen aan het doel ervan. Hoe die Halloween-outfit er uit moet zien, kunt u via Google al gewaar worden: ”De bedoeling is om de bewoners bang te maken. Een eng Halloween-kostuum + bijbehorende schmink is dan ook echt een must !” Anders gezegd : zoveel te duivelser, zoveel te beter.

In zowel Bourtange (‘Samhain’) als Vlagtwedde (‘Halloween’) is Halloween sinds enkele jaren tot een vast “feest”-gegeven benoemd. Eigenlijk onvoorstelbaar hoe twee Wester-woldse dorpen met een eeuwenlange traditie van burenhulp (noaberhulp) en zorgzame vriendelijkheid met een haast een familieachtig karakter, zich verlagen tot het organiseren van iets zo hatelijk-heidens als Halloween. Zich ertoe lenen om medemensen de stuipen op het lijf te laten jagen door duivelse uitstraling te creëren. Dat ze daartoe de opgroeiende jeugd ook nog stimuleren, doet elk weldenkend mens welhaast in tranen uitbarsten.
Hallo ! Ween maar !!
 
Slotopmerking: Op de avond dat ik deze kritische aflevering zat te schrijven meldde het late NOS-journaal, dat er in Seoul (hoofdstad Zuid-Korea) tijdens een Halloween-“feest” meer dan 150 jongeren waren doodgedrukt / - getrapt……….   

© Geert Schreuder (de ‘Taikens’) & Klaas Meijer (de ‘Toal’)