- Terug
- Taikens & Toal
- Van ‘Spek’ noar ‘Gat’ en den noar ‘Törfmot’ …………(Bijna) verloren gegane Onstwedder bijnamen
Van ‘Spek’ noar ‘Gat’ en den noar ‘Törfmot’ …………(Bijna) verloren gegane Onstwedder bijnamen
No. 51 – 01 december 2016: VAN ‘SPEK’ NOAR ‘GAT’ EN DEN NOAR ‘TÖRFMOT’ …………
(Bijna) verloren gegane Onstwedder bijnamen
In de aflevering van september j.l. heb ik met een aantal voorbeelden uit de geschiedenis geprobeerd duidelijk te maken hoe de Onstwedders aan hun (oude) bijnaam ‘Onstwedder bobbekoppen’ zijn gekomen. Maar dat zijn niet de enige bijnamen/scheldnamen waarmee de Onstwedders in het verleden werden “gesierd”. Er zijn nog minstens drie andere.
1. vergelijkbaar met de ‘Onstwedder bobbekoppen’ zijn de ‘Onstwedder dikkoppen’;
2. ‘Onstwedder diksteerten’ herinnert aan de heideschapen, die in vroeger jaren in vrij grote aantallen in onze regio werden gehouden;
3. ‘Onstwedder katten’ is misschien wel de minst fraaie van de vier. Een ‘kat’ is namelijk niet alleen de scheldnaam voor een meisje dat haar (vinnige) praatje altijd klaar heeft, maar was ook de minachtende benaming voor gemeen (‘vilaain’) volk. Een woordrelatie met heksen-aktiviteiten is in dit verband niet denkbeeldig.
Een rijmseltje van ruim 100 jaar geleden geeft dat enigszins aan.
Onstwedder katten
springen over de latten,
springen over de hoezen, (= huizen)
vangen de moezen, (= muizen)
leggen ze op n stain (= steen)
en vreten ze allain (= alleen).
************
We willen in deze aflevering niet verder filosoferen over antieke ‘bobbekoppen’ die misschien wel tot moderne ‘hozezokken’ zijn verworden, maar ons bepalen tot de bijnamen die rond 1950 in Onstwedde en rondom algemeen gangbaar waren (en bij oudere dorpsgenoten soms nog wel zijn). Soms was daarbij het verschil tussen een bijnaam en een scheldnaam erg klein. Laten we daarom vooraf duidelijk vaststellen, dat de onderstaande opsomming op geen enkele manier de bedoeling heeft om bestaande of overleden personen dan wel families te beschadigen. Het vastleggen van een – soms heel creatief – element uit de oude dorpscultuur is de doorslaggevende factor geweest bij het schrijven en tekenen van deze aflevering.
Helaas zijn niet alle achtergronden van het hoe, wat en waarom een bepaalde bijnaam werd gegeven meer te achterhalen. Haarkleur, bepaalde uitspraken – soms al gedaan op heel jonge leeftijd -, levenshouding, beroep, uiterlijk, het kon allemaal een rol spelen bij het toedichten van een bijnaam. In Onstwedde heeft echter één element tot de absolute noodzaak van een bijnaam geleid: het feit dat er meerdere personen met dezelfde voor- én achternaam in het dorp rondliepen. Harm Lutjeboer, Jan Wubs en Geert Wubs zijn daarvan de bekende schoolvoorbeelden.
Vooruit dan, daar gaan we. Laten we starten met 137 namen, die inmiddels in het Onstwedder Archief zijn opgeslagen. Voor uw gebruiksgemak heb ik de lijst gealfabetiseerd.
Boels, Dethmer ………….. Vosseberg ……………………………………..… Dopey
Boels, Wiepko ……………. kleermaker Kerklaan/Dorpsstraat ….. Snieder Wiep
de Boer, Jan Dirk ………… leraar Chr.ULO/dir.Chr. Mavo …………...Bobby; Krummel
Brakke, Derk ………………. manufacturenwinkel Dorpsstraat 66. Lapke Derk (of Derk Plunne)
Brakke, Derk ………………. galanterieënwinkel Havenstraat 18 .. Derk Diggel
Bouwland, Berend ……… getrouwd met Elsie Bosker …………….. Moossie
Bouwland, Gerrit …………. handelaar (oude) Beumeesweg .……. Gerrit Striek’m
Bouwland, Hendrik ........ boer op Tange .................................. Knittje
Bouwland, Willem ……….. kruidenier ………………………………………... Pet
Bröring, Evert …………….. galanterieën – plm. Dorpsstraat 38 .. Evert Snitje
Bruggers, Jan ……………… Kerklaan ………………………………………….. Polter
Bruining, Adolf ……………. manufacturier / Dorpsstraat ………….. Nolly
Buist, Roelf .................... Kieberg .............................................. Maurits
Draadjer, Hendrik ………. bij de Onstwedder haven ……………….. Jokko
Dreves, Hendrik ………….. van de Molenpaal ………………………….. Ouwe Taaie
Eemsing, Job ……………….. (oude) Beumeesweg ………………………. Job Politiek
Eemsing, Roelf (zoon van Job) ………………………………………………..... Piemeltje
Frouws, ........................... onderwijzer Geref. School - Dorpsstr. Kavvert
Gelling, Harm ………………... Roege Baarg………………………………….. Poepie (ook wel: Spekdobbel)
(door collega’s van de dorsmachine ook: Brongers)
Gelling, Hendrik (= Harm z’n pa) …………………………………………….... Spekdobbel
Groen, ???........………….... leraar Chr. Ulo – Luringstraat …………. Koene
Heikens, Jan ………………… Dorpsstraat …………………………………….. Jampie Lip / Jan Snoetje
Hidding, Albert ……………. Lutje ………………………………………………... Albert Orre
Hidding, Derk ……………... uit ‘de Vlaiskoelen’(Heideweg) ………. Derk Strontje
Hidding, Geert ……………. brandstoffenhandel / Dorpsstr. 23…. Törf Geert
Hidding, Hendrik ........... o.a. fietsenmaker tijdens W.O.-2(Hörn)De Surrogaatkoning
Hids, Geert …………………. ……………………………………………………….... Geert Gas
Hilgenga, Gerrit ………….. bakker ……………………………………………... Bakker bie nacht
Hilgenga, Hendrik ……….. postbode ……………………………………….... Fuut
Huiges, Nanne ............... Hardingstraat ................................. Kettenkont
Huisman, Fientje ........... Dorpsstraat (zus van de schilder)...... Fientje Kont
Huisman, Geert …………… (zoon van: òlle Kobus)…………………….. Geert Boeskool
Huisman, Harm …………… schilder (Dorpsstraat ….) ………………... Haarm Gat / Kont
Huisman, Harm .............. Dorpsstraat 74 ................................. Haarm Gado
Huisman, Kobus ………….. (getrouwd met Gepke Lutjeboer)…..… Snoekje
Huiting, ??????……………. Streekweg ………………………………………... Motgele
Huitsing, Derk …………….. Brink 5 ……………………………………………... Duisk’n, of: Lutje Derk
Janssen, Rienk …………….. leraar Chr. Mavo “’t Spieck” ……………... Catweazle
de Jonge, Albert ………….. ‘Jordaan’/ Verl. Luringstraat …………... Moessie
Kruiter, Albert …………….. Kieberg …………………………………………..... Albert (Maal) Tais
Kruiter, Jan …………………. ………………………………………………………....... Lange Jan
Kruize, Geert ………………. broodventer …………………………………...... Geert Stoetje
Kruize, Harm ………………. koster Herv. kerk (Kerklaan) …………... Klokkenluder
Kruize, Harm ………………. Luringstraat ……………………………………... Haarm Knel
Kruize, Harm ………………. Vledderhuizen ………………………………..... Piep Mannie
Kuiper, Jans ………………… ………………………………………………………...... Jans Muzzelmai
Laan, van der, Pieter ..... Tange (no. 34) ................................. Pieter Puk
Lantinga, Derk (z.v. Jan). kruidenier ……………………………………….... Derk Duutse
Lantinga, Egbert ............ van de kruidenier ........................... Eppie Duutse
Lantinga, Hilko ……………… schilder …………………………………………..... Fiep, of:
Typisch Tippot
Lantinga, Jan ………………. kruidenier ……………………………………....... Jan bie Nacht
Lukens, Albert …………….. (oude) Beumeesweg ……………………….... Swaarde Albert
Lukens, Albert …………….. (oude) Beumeesweg ………………………... Widde Albert
Lukens, Albert ……………. Luringstraat (varkenshandelaar) ……... Albert Swientje
Lukens, Albert ............... Sterenborg ................................... Bosoeltje
Lukens, Albert …………….. (Tuinlaan) ……………………………………….... Blikken Bolle
Lukens, Harm ……………… zoon van ‘Swaarde Albert’ ……………….. Haarm Poaltje
Lukens, Jan …………………. zoon van ‘Widde Albert’………………….... Jan Vogeltje
Lutjeboer, Derk ………….. Luringstraat ……………………………………... Derk Muske
Lutjeboer, Geert …………. Dorpsstraat 61 ……………………………….. Geert Pik
Lutjeboer, Harm …………. z.v. Geert / molenaar …………………….. Haarm Pik
Lutjeboer, Harm …………. slager (Dorpsstraat 64) …………………... Haarm Spek
Lutjeboer, Harm …………. schoenmaker (Dorpsstraat 79?)………. Haarm Schou(gie)
Lutjeboer, Harm …………. Luringstraat/hoek Heideweg …………... Haarm Pluuster
Lutjeboer, Harm …………. ………………………………………………………..... Haarm Pluum
Lutjeboer, Harm …………. ………………………………………………………..... Haarm Muske
Maarsingh, Aike ………….. Veenhuizen 23 ………………………………... Aike Boertje
Maarsingh-Huiges, Grietje…. Hardingstraat 1 ………………………..... Golden Grietje
Meems, fam. ……………….... Kampweg ………………………………………... Bunsels
Meendering, gezusters.. ‘Hutplak’ (Oosterholtsweg) ……………. Nachtpolitie
Meijer, Arend ……………… garage, hoek Dorpsstr./Luringstr. ….. Oarend Tuutje
Meijer, Frederik .............. zoon van scheerbaas Hendrik ......... Fieke
Meijer, Harm ………………... schoenmaker …………………………………... Haarm Fiedel
Meijer, Hendrik ………….... Dorpsstraat 77 ……………………………….. Scheerboas Maaijer
Meijer, Jan …………………... schoenmaker …………………………………... Jan Plezier
Meijer, joodse familie …. Dorpsstraat 27 ……………………………….. Jeuden Maaijer
Meijer, Roelf ………………... drogist ……………………………………………... Roelf Pil
Meinders, Hendrik ………. melkboer ……………………………………….... Hinnek Klip(ke)
Migchels, fam. (broer/zussen)Veenhuizen ………………………………… Maria, Martha en Lazarus
Migchels sr., Geert ………. Barkhoornweg ………………………………... Geert Kenarrie
Migchels, Harm …………... Stobkeweg …………………………………….... Baron
Moed, Hendrik …………….. boer ……………………………………………….... Swaarde Hinnek
Moed, Jans ………………….. Dorpsstraat …………………………………….. Snorre Moed
Moed, Jans …………………... Cafetaria a/d Dorpsstraat ………………. Pinto
Mulder, ?????? ………….... kruidenier – Luringstraat ………………... Bitter Mulder
Mulder, Jan Nico ………….. onderwijzer Herv. School ………………... Pinda
Mulder, Gerrit ................ Woonde in klein huisje op Tange ...... Dulle
Mulder, Giny ………………... Luringstraat …………………………………….. Keudeltje
Nieuwenhuis, Geert …… ‘Slaait’nhoes’, De Hörn ………………….... Geert Sientje
Nieuwenweg, Albert ….. leraar Chr.Ulo/Chr.Mavo”’t Spieck”..... Kniene
Nobbe, Fennechien ……. geitenbokhoudster ………………………….. Fenne Foedel
Oosterveld, Jan …………… manufacturier / Dorpsstraat 8 ………... Lapke / Lappie Oosterveld
Orsel, Frans ………………… Holte ……………………………………………….... Frans Hondje
Orsel, Hendrik …………….. ‘Jordaan’ (=Verl. Luringstraat) ……….. Hinnik Dokter
Pesman, ????? ……………. Hoofd van de Chr. ULO, Luringstr. ….. Eussie
Potze, ??? …………………… (woonde naast òll’ Jan Moed) …………. Weerprofeet
Potze, Jurrien ……………… verhuisd naar Over den Dijk (Bourtange)…Jurrie Vieftien
Raveling, Geert …………… ………………………………………………………...... Loma
Raven, Bert ………………… leraar Chr. Mavo “’t Spieck” ……………... Appie
Reints, Willem ............. kruidenier a.d. Havenstraat.................. Peentje
Roelfsema, Engel ………… ………………………………………………………..... Engel Kou
Scheper, Harm ……………. Holte ……………………………………………….... Haarm Brij
Scheper, Harm ……………. Tange ……………………………………………...... Haarm Brood
Scheper, Harm ……………. ………………………………………………………...... Haarm Zachies
Scheper, Jacob …………… Dorpsstraat 42 ……………………………….... Schepo
Slagter, Gerrit …………….. “oude”Gerrit Slagter ……………………..... Nuke
Slagter-de Vries,Harmke Kraamzorg/baker ………………………….... Poppen Haarmke
Smit, Hendrik ……………… oude boer ………………………………………... Oh, de lank al !
Sterenborg, Hendrik …… Ter Maarsch …………………………………...… Pukkie
Streuding, Hendrik ……… getrouwd met Alke Louwdijk ………….. Snirtje
Sybesma, Hielke …………. leraar Chr. Mavo “’t Spieck / dir. ……... Siepel
Tempel, fam. ……………….. Barlage ………………………………………….... Puut’n
Tempel, Jan …………………. Barlage …………………………………………..... Miljoenen Jan
Veldhuis, Jakob …………… Vledderhuizen ……………………………….... Job Liemmeel
Velema, Jan ………………… Holte 1 ……….…………………………………..... Bourtanger
Velthuis, Job ……………….. 1e Barlage …………………………………….….. Fario
Velthuis, Geert ……………... Glethe ……………………………………………..... De Moat
de Vries, mevr. ……………... van het café a/d Dorpsstraat 40 .…….. Neeltje Pater
de Vries, R. …………………... politieman …………………………………….….. Boultje
de Vries, (oll' Jan) ........... Holte .............................................. Jan Hondje
Wagenaar, Chris …………. mobiele galanterieën-koopman (Holte)…Chris Dubbeltje
Walsweer, .......................hoofd v.d. Geref. School - Dorpsstraat... Melis
Wessels, ????? …………… vooraan Wessinghuizerweg ………….…... Maal’ Siene
Wessels, Wessel …………. Luringstraat ……………………………………... Johannes de Heer
Wever, ?????? …………….. stelmaker ………………………………………..... Klompen Wever
Wever, Berend ……………. kleermaker – Luringstraat ……………..... Snieder Berend
Hij was scheel aan z'n linkeroog (exotropie)... Schoele Berend
Wever, Geert ................. klompenmaker (achter molen Wubs).. Geert Schiet
Wever, Harm ................. zoon van (schele) kleermaker Berend.. Schoele (Haarm)
Wever, Meeme ……………. ………………………………………………………...... Petreulie Maime
Wilts, Harm ………………… Hardingstraat ………………………………….... Haarm Törfmot
Wilts, Hilvert ………………. Galanterieën-boekhandel + bieb …….. Kareltje
Wilts, Jacob ………………… woninginrichting / Dorpsstraat 34 …... (Jackie) Poet/ Pijpje Drop
Wilts, Jacob ………………… Luringstraat ………………………………….…..... Job Pangel
Wilts, Jan ……………………. Achter de Es ………………………………….….... Stoevert
Wilts, Jan ……………………. stelmaker (naast de Woldbrink)……..…... Jan Poet
Wilts, 2 broers/1 zus……. 1e Barlage ………………………………………....... Jena, Topsie en Poeèze
Wilts, Wubbe ……………… 2e Barlage ……………………………………...….... Loze Wubbe
Wilts, Wubbe ……………… 1e Barlage ……………………………………..….... Wubbe Neuze
Wilzing, Jan …………………. Dorpsstraat 19 ……………………………..…..... Jan Boukje
Wilzing, Klaas ……………… Dorpsstraat 19 …………………………..……...... Paulus
Wind, Hendrik …………….. Dorpsstraat ………………………………..……..... Störm
Wind, Jan ……………………. Vledderhuizen ………………………………..…... Jan Cesar
Wind, Jan .................... Tuinlaan ............................................ Eekhoorn
Wubs, Albert ………………. ………………………………………………………...... Sjors
Wubs, Albert ………………. Tuinlaan …………………………………………...... Albert Hondje
Wubs, Geert ……………….. polio ca.1930 / Boslaan 60 ……………........ Geert Karregie /
Geert Kantoor
Wubs, Geert ……………….. postbode / Lynackerslaan ……………..….... Geert Naks
Wubs, Geert ……………….. schilder …………………………………………........ Geert Bennie
Wubs, Geert ……………….. Wessinghuizerweg …………………………....... Geert Vet
Wubs, Geert ……………….. Glethe ……………………………………………......... Geert Broens
Wubs, Harm ……………….. bij de Onstwedder sluis (Sluisweg)…........ Haarm Stroekj
Wubs, Hendrik ……………. smid (Luringstraat) …………………………...... Sam(thuis:Bullie)
Wubs, Jan …………………… fietsenmaker / Dorpsstraat 18 ………......... Jan Ainaarm*
Wubs, Jan …………………… stelmaker / Brink …………………………........... Jan Ainoge*
Wubs, Jan …………………... (* 1890) houtzager, woonde later buiten
Onstwedde …...………. Jan Ainbain*
Wubs, Migchel .............. Vledderhuizen ...................................... Zwaarde Michel
* (Deze laatste Jannen Wubs schijnen ooit ’s met z’n drieën door de Boslaan te zijn gewandeld. Dat zou een unieke foto hebben opgeleverd. Aangezien er toen echter geen foto gemaakt is, heeft Geert Schreuder ze op zijn manier vereeuwigd……….)
*****************************
Tenslotte:
1a.) Voor deze aflevering komt heel veel dank toe aan wijlen mevr. Nonnie Harkema-Meijer. Lezen en schrijven behoorden altijd tot haar grote hobby’s en rond het jaar 2002 maakte zij een uitvoerige lijst met bijnamen, zoals die rond het midden van de vorige eeuw in Onstwedde gangbaar waren. Precies in de week dat ik zou beginnen met het schrijven van deze aflevering van ‘Taikens & Toal’, stelde mevr. Henny Bosschers-Harkema (Vlagtwedde en dochter van) mij volkomen onverwacht de lijst ter hand die haar moeder had gemaakt. De namenlijst van hierboven is dus – op een relatief klein aantal namen na – eigenlijk haar, Nonnie’s lijst.
’t Kon niet onverwachter. En 't kon niet mooier !
1b.) Bertus Kruiter (v/h Vledderhuizen en bekend van zijn fraaie hekwerken) leverde in 2022 nog enkele leuke aanvullingen aan. Waarvoor uiteraard: dank !
2.) Mogelijk vindt u de lijst niet compleet. Als u aanvullingen/verbeteringen hebt, stuur dan s.v.p. een mailtje via het aanklikken van mijn naam hieronder of naar: k.meijer@onstwedde.info of bel (0599- 33 15 64).
Dan wordt ‘t (misschien…..) nóg (een ietsiepietsie) mooier .
Het Onstwedder Historisch Archief - en die bewaart uiteindelijk de geschiedenis van ons allemaal ! - is u bij voorbaat dankbaar.
AANVULLINGEN kwamen inmiddels van: dhr. Geert Tipker (Haarlem) en dhr. Kees Wever uit Gouda.
© Geert Schreuder (Taikens) & Klaas Meijer (Toal)
