Marcel Nijboer: Op weg naar 4 en 5 mei

Marcel Nijboer, bestuurslid Ocrea, is voor een nieuwe 'Over de vloer bij' geïnterviewd door Jan Uittenbogaart van Onstwedde.info.
 

Marcel Nijboer is betrokken bij het voorbereiden en uitvoeren van het herdenken dat de Tweede Wereldoorlog 80 jaar geleden ten einde kwam. Dit is een belangrijke mijlpaal.  Er zijn dan ook veel initiatieven en activiteiten gepland om hierbij stil te staan. Marcel is een van de vele vrijwilligers in Onstwedde die zich daarmee bezighoudt. De voorbereidingen zijn op dit moment in volle gang.

Marcel is groepsleerkracht bij CBS De Rank in Onstwedde. Hij geeft les aan leerlingen van groep 8. Een groep leerlingen die midden in het leven staat. Een leven in vrijheid. Toch zal Marcel regelmatig geconfronteerd worden met vragen van de leerlingen over oorlog en vrede.

Wie is Marcel?
Marcel stelt zich graag voor.
“Ik ben Marcel Nijboer, 45 jaar en woon aan de Havenstraat in Onstwedde. Ik ben getrouwd met Hanna. Samen hebben we drie kinderen: Karlijn (20), Jorinde (17) en Jesper (14). Ons gezin is de afgelopen jaren uitgebreid met twee “schoonzoons”: Wietse (20) en Luuk (17). Ik heb redelijk wat hobby’s en interesses: zo bezoek ik graag musea en cultureel erfgoed, houd ik van voetbal, kennisquizzen en klaverjas ik graag. Verder besteed ik mijn tijd aan het werk in de kerk, klussen aan ons huis en ben ik als bestuurslid van Ocrea betrokken bij de organisatie van een aantal activiteiten in het dorp, zoals de 1, 2, 3, 4-wandelingen, de jaarlijkse dodenherdenking en het bevrijdingsfeest in 2025. “

Tijdens het interview krijgt de geïnterviewde Marcel een aantal uitspraken of stellingen, waarop hij kon reageren.

Het doorgeven van de verhalen van de oorlog aan jongere generaties is essentieel. Dit zorgt ervoor dat de lessen uit het verleden niet vergeten worden en dat we ons blijven inzetten voor vrede en vrijheid. Kun je daar meer over vertellen?
“Jazeker! Het is een thema waar ik me zeer betrokken bij voel. Door mijn interesse in de geschiedenis heb ik veel geleerd en gezien van de ellende die onze voorouders in het verleden hebben meegemaakt. Ik vind het onvoorstelbaar dat het lijkt alsof mensen hier niet van leren en het journaal dagelijks bol staat van oorlog en haat. Deze betrokkenheid maakt ook dat ik me in wil zetten voor het doorgeven van de verhalen en lessen uit het verleden. Dit doe ik vanuit mijn rol als leerkracht op school, maar ook als individu door mijn inbreng in de commissies voor 4 en 5 mei. Ik hoop met dit alles een klein steentje bij te kunnen dragen in het besef van kinderen en dorpsgenoten dat vrijheid niet vanzelfsprekend is en we ons hiervoor in moeten blijven zetten.”

Het is belangrijk om te beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Kijkend naar de huidige conflicten in de wereld is het van belang dat we ons bewust blijven van de waarde van vrijheid. Hoe ervaar jij, door jouw betrokkenheid bij de organisatie van de 4 en 5 mei vieringen in Onstwedde, die vanzelfsprekendheid?
“Ik heb het gevoel dat de meeste mensen in Onstwedde dit niet vinden. De massale opkomst op 4 mei getuigt hiervan. Ook ontstonden er voor de viering 75 jaar vrijheid tal van ideeën en initiatieven in het dorp. Dit is mijns inziens ook een teken dat de Onstwedders de vrijheid willen vieren en deze koesteren.”

Naast het herdenken is er ook ruimte voor het vieren van de vrijheid die we sindsdien hebben. Dit omvat het vieren van onze democratie en de waarden die we als samenleving belangrijk vinden. Hoe gaat dat vieren zich in Onstwedde uiten? Welke vieringen ben je aan het voorbereiden? Wat wil je de deelnemers aan die activiteiten meegeven?
“Vijf jaar geleden hadden we als organisatiecomité, samen met veel dorpsgenoten, een grootse bevrijdingsweek gepland. Er was al veel geregeld en geproduceerd. Helaas heeft destijds het Coronavirus roet in het eten gegooid en ook door de doorgeschoven viering een jaar later ging een streep. Dit zorgde er wel voor dat het vlammetje van het enthousiasme wat doofde bij velen. Gelukkig zijn er nu toch weer heel veel vrijwilligers die gezamenlijk werken aan een mooi feest op Bevrijdingsdag, waarin de voorbereide onderdelen samenkomen op één middag. Deze wordt gevolgd door een spectaculaire lasershow na zonsondergang. Op deze middag is er ruimte voor stilstaan bij het verdriet, de moeite, het onrecht, kortom de ellende van de oorlog, maar is er ook veel ruimte voor blijdschap over de bevrijding en het feit dat we in een vrij land leven. We willen mensen ook laten nadenken over hun eigen rol hierin.”

Op 4 mei staat het herdenken van de slachtoffers van de oorlog centraal. Dit omvat zowel de burgerslachtoffers als de militairen die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid. Wat zijn de uitgangspunten dit jaar, 80 jaar nadien, voor de dodenherdenking. Wat is belangrijk om mee te geven aan jong en oud?
“We volgen het landelijke thema, aangereikt door het Nationaal comité 4 en 5 mei. Dit jaar vieren we met 80 jaar vrijheid ook dat wij in een democratie leven. Een land waar iedereen mag meedenken en meebeslissen. Dat vraagt om ieders verantwoordelijkheid. Wij kregen in 1945 onze vrijheid terug, maar op veel plaatsen in de wereld wordt tot op de dag van vandaag oorlog gevoerd. Vrijheid is nooit af; we moeten er dagelijks aan werken om de ander de ruimte te geven en onze democratie te bewaken. Op die manier blijft Nederland een vrij, tolerant land. Daarom vieren we vrijheid niet alleen, maar samen. Want vrijheid deel je met elkaar.”

Er zijn diverse educatieve projecten opgezet om jongeren te betrekken bij de herdenking en hen bewust te maken van de geschiedenis. Ben je daar als leraar dit jaar extra mee bezig?
“Ja, er is een breed scala aan educatieve projecten. We zijn hier élk jaar in april intensief mee bezig zijn. We werken in de groepen 7 en 8 dan vanuit de Anne Frank Krant en het gedenkboek 4 en 5 mei. Ook wordt de serie “13 in de oorlog” bekeken en worden de onderwerpen hieruit behandeld. In groep 8 worden deze ook aan de lokale oorlogsgebeurtenissen gekoppeld. Denk hierbij aan de Joodse Onstwedders, het Knoalster achterhuus, lokaal verzet, collaboratie, de Onstwedder oorlogsslachtoffers, de bevrijding door de Polen en de slag bij Tange. Daarnaast nemen we met de groepen 7 en 8 altijd actief deel aan de herdenking op 4 mei.”

De media zullen uitgebreid aandacht besteden aan 80 jaar bevrijding, met documentaires, interviews en speciale programma's. Maar ook de sociale media hebben tegenwoordig invloed op onze bewustwording. Wat doet dat met jou en de doelgroep in de voorbereiding van de activiteiten?
“Social media zijn enerzijds fantastisch, maar anderzijds zijn ze vreselijk, althans dat vind ik. Je kunt zo gemakkelijk media verspreiden en bewustwording creëren over het belang van de vrijheid en het koesteren van de democratie, persvrijheid, mensenrechten, etc. Maar helaas worden social media vaker dan we beseffen misbruikt door het (opzettelijk) verspreiden van fake news, misleidende of uit zijn verband getrokken teksten, AI-gegenereerde content die mensen doen geloven dat iemand iets gezegd of gedaan heeft wat niet echt heeft plaatsgevonden of wordt zelfs opgeroepen tot haat. Ook zijn reacties op social media soms disrespectvol, haatdragend of polariserend. Dit alles doet iets met mensen en is wat mij betreft echt dé zwarte kant van social media en internet.
Maar om maar positief te eindigen over de sociale media: we hebben deze als organisatie voor de Bevrijdingsdag volop gebruikt om dorpsgenoten te informeren, vrijwilligers te werven en gezamenlijk toe te werken naar de festiviteiten op 5 mei.”

80 Jaar geleden was de bevrijding. Het aantal bewoners dat dit meegemaakt hebben wordt steeds kleiner. Is er tijdens de herdenkingen en vieringen plek voor de ooggetuigen? Denk hierbij aan de twee boeken van Chonda Luring en de presentatie van het tweede boek.
“Ja, inderdaad wordt er tijdens de presentatie van het boek van Chonda Luring iets verteld over alle 20 ooggetuigen. Deze presentatie vindt plaats op zaterdagmiddag 12 april en is voor iedereen toegankelijk. Meer informatie hierover is te vinden elders op deze website.”

In het rustige Onstwedde is vrede vanzelfsprekend. Via media komt er “van alles” binnen bij de bewoners, en kinderen. In hoeverre zijn de lessen van de Tweede Wereldoorlog nog relevant in de huidige tijd?
“De thema’s van de oorlog zijn nog zeer relevant. Misschien tegenwoordig nog meer dan ooit tevoren. Daarnaast zijn de kinderen ook altijd zeer geïnteresseerd in de verhalen van de oorlog. Het is zo’n contrast met de tijd van nu, maar tegelijkertijd nog maar zo “kort” geleden. Er zijn nog veel tastbare voorwerpen voorhanden die ook tot de verbeelding spreken. In bijna elke familie zijn verhalen bekend over opa of oma die iets meegemaakt heeft. Dit alles helpt ook in het leven houden van de herinneringen.”

Over de organisatie van de activiteiten in Onstwedde. Hoe is het programma van de festiviteiten tot stand gekomen?
"Het programma van dit jaar is samengesteld aan de hand van bestaande plannen van 5 jaar geleden. Deze hebben we samengevoegd tot het huidige.”

Met welke partijen werkt u samen bij de organisatie van deze evenementen?
"Met veel partijen, denk aan de gemeente, het Streekhistorisch centrum, Bevrijdingsdagcomités van buurdorpen, veel vrijwilligers uit het dorp, ondernemers, verhuurbedrijven en een aantal subsidieverstrekkers.”

Welke logistieke uitdagingen komt u tegen bij het organiseren van deze festiviteiten?
"Diverse, onder andere de verkeersregeling, elektriciteitsvoorziening, de afstemming en timing van de optocht van Alteveer die langsrijdt en het inrichten van De Woldbrink in de ochtend van 5 mei. Dit laatste is wel een uitdaging en we kunnen hiervoor ook nog wel wat vrijwilligers gebruiken.”

Hoe wordt er rekening gehouden met de verschillende leeftijdsgroepen en achtergronden van het publiek?
"We hebben voor elke leeftijdscategorie en elk interessegebied wat te doen. Een greep uit de activiteiten: er is een poppentheater, er zijn diverse spelletjes, versnaperingen, een zeepkistenbaan, er is een projectkoor, een kleine expositie, bezoekers kunnen een historische wandeling maken en in de avond dus een lasershow. Kortom, er is voor elk wat wils.”

Hoe is de veiligheid van de evenementen gewaarborgd?
"Er is uiteraard een vergunning aangevraagd, waarin diverse veiligheidsmaatregelen zijn opgenomen. Deze vergunning is ons verleend. Er zijn verkeersregelaars actief en er zal een EHBO’er aanwezig zijn.”

Hoe is de financiering van de festiviteiten geregeld?
“Dit is tot stand gekomen dankzij enkele subsidies. Daarnaast hebben we sponsorbijdragen ontvangen en is vijf jaar geleden een bedrag binnengehaald door het organiseren van een loterij.”

In hoeverre is er dit jaar rekening gehouden met het feit dat het 80 jaar geleden is dat de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam?
"De uitgebreide festiviteiten op 5 mei zijn natuurlijk uitzonderlijk. Een activiteit van deze omvang heeft in de afgelopen jaren niet meer in ons dorp plaatsgevonden in het kader van Bevrijdingsdag. Dat markeert dit kroonjaar wel.”

Wat is de belangrijkste boodschap die u met deze festiviteiten wilt overbrengen?
"Dat we blij en dankbaar zijn voor de vrijheid die we dankzij het offer van vele slachtoffers gekregen hebben. En dat we ons nog elke dag, als individu en samenleving, moeten inzetten voor het behoud hiervan.”

Hoe zorgt u ervoor dat de herdenking en viering op een respectvolle manier plaatsvinden?
“Door deze zo goed mogelijk te organiseren. We hebben voor de herdenking natuurlijk ervaring en hanteren een draaiboek, wat helpt om dit te bewerkstelligen. Voor de Bevrijdingsdag is dit anders. Daarvoor moeten we als organisatiecomité alles zelf bedenken. De voorbereidingen lopen al een behoorlijke poos en we hebben al veel vergader- en organisatieuurtjes achter de rug. Gelukkig hebben we ook veel knowhow in ons comité en kunnen we rekenen op veel vrijwilligers die allemaal een steentje bijdragen. Op deze manier verwachten we een respectvolle dodenherdenking en Bevrijdingsdag te kunnen organiseren.”

Welke rol spelen educatieve elementen in het programma?
“Een grote rol. Ik noemde al een aantal: de historische wandeling, waarin bezoekers een korte wandeling kunnen maken door het dorp en onderweg veel leren over gebeurtenissen die zich in het dorp hebben afgespeeld gedurende de oorlog, gekoppeld aan de (inter)nationale geschiedenis. Daarnaast hebben kinderen een inbreng, is er een kleine expositie en zijn er veel activiteiten te doen uit vroegere tijden.”

Hoe wordt de verbinding gelegd tussen de historische gebeurtenissen en de actualiteit?
“We laten mensen nadenken over wat vrijheid voor hen betekent. We laten ze letterlijk en figuurlijk in een spiegel kijken.”

Wat is de betekenis van de gekozen muziek, sprekers en andere programmaonderdelen?
“Ik denk dat je zou kunnen stellen dat alles in het teken staat van gedenken, leren en vieren.”

Hoe wordt er invulling gegeven aan het thema vrijheid?
“Door diverse activiteiten en gebeurtenissen op deze middag. Te denken valt aan het luisteren naar liederen van het projectkoor, de onderwerpen in de lasershow, de feestelijke stemming die er ongetwijfeld zal zijn.”

Wat is de visie achter de invulling van 4 mei en 5 mei, en hoe verhouden deze dagen zich tot elkaar in het programma?
“4 mei staat volledig in het teken van herdenken en het tonen van respect aan de (familie van de) slachtoffers. Voor de activiteiten op 5 mei geldt dit ten dele. Daar is aandacht voor het verdriet en de ellende, maar tegelijk ook voor blijdschap voor 80 jaar vrijheid.”

Interview door Jan Uittenbogaart, Onstwedde.info

Foto: Marcel Nijboer