Onstwedde verwarmd door zoutkoepel?

Proefboring moet duidelijk maken of 1200 huishoudens met aardwarmte van het gas af kunnen.

De zoutpijler in de diepe bodem onder Onstwedde kan op termijn mogelijk het hele dorp verwarmen, te beginnen met het plaatselijk zwembad. Een proefboring door geothermiespecialist LTA Energy moet daarover duidelijkheid brengen.

Op 250 meter onder Onstwedde ligt een ondergrondse ‘zoutberg’ die tot 3 kilometer de aarde in gaat. Door het hoge geleidingsvermogen van zout dringt de warmte uit de diepe bodem ook door tot de bovenkant van zulke ‘diapieren’. Bodemonderzoek wijst uit dat de temperatuur daar kan oplopen tot 35 tot 40 graden.

Met zoutpijler pal onder dorp is winning aardwarmte simpel en goedkoop
Door de relatief ondiepe ligging van de pijler pal onder Onstwedde kan die warmte relatief eenvoudig en goedkoop worden gewonnen, zegt Henk Groenewold van LTA Energy. Doorgaans wordt aardwarmte op een diepte van minimaal twee kilometer opgepompt. Dat vergt kostbare technologie.

We denken dat in Onstwedde een leiding door de top van de zoutpijler volstaat om warmte te winnen’’, verklaart Groenewold. ,,Als we water door zo’n ‘lus’ in de bovenkant van de diapier jagen, kunnen we dat opgewarmd naar boven halen zonder inzet van dure warmtepompen of hooguit met beperkte pompcapaciteit.’’

Bedrijf ziet ook kansen bij talrijke zoutpijlers elders in Noorden
LTA ziet ook mogelijkheden voor warmtewinning uit andere zoutpijlers die royaal zijn gezaaid in de diepe bodem in Groningen, Drenthe en Noord-Friesland. ,,Het grote voordeel van Onstwedde is dat de zoutpijler daar nog compleet onaangeroerd is, in tegenstelling tot met name Veendam, waar al decennia lang zout op industriële schaal wordt gewonnen.’’

Bovendien ligt de Onstwedder zoutberg ondiep en direct onder het dorp. ,,Dat maakt winning en distributie van warmte veel eenvoudiger dan elders. Maar op termijn liggen er ook kansen bij onder meer de Eemshaven, Pekela, de westkant van Winschoten en in Drenthe in Hoogeveen en Hooghalen.’

Proefboring moet uitwijzen hoe warm het precies is in top van zoutberg
LTA Energy wil uiterlijk begin mei een proefboring doen in Onstwedde. Die moet duidelijkheid geven over de exacte temperatuur in de bovenkorst van de zoutpijler. Eerder onderzoek door de Rijksuniversiteit Groningen bij andere diapieren in het Noorden wijst uit dat die temperatuur gemiddeld 17 graden hoger ligt dan in de omliggende bodem.

,,Op basis daarvan rekenen we op minimaal 35 graden’’, zegt Groenewold. ,,Maar zekerheid daarover hebben we niet, want de diapier onder Onstwedde is nooit eerder onderzocht. Er is alleen met seismisch onderzoek vastgesteld dat hij onder het dorp ligt, maar hij is verder nog compleet onaangeroerd.’’

Des te hoger de temperatuur, des te groter de potentie om op termijn alle ruim 1200 woningen in Onstwedde te verwarmen. ,,We gaan ervan uit dat we zwembad ‘t Vlasmeer nog deze zomer kunnen aansluiten. Daar gaan we ook proefboren. Als de temperatuur hoger uitpakt dan we denken, kunnen we ons concept de komende jaren ook uitrollen naar woningen. Blijkt het lager dan is nog aanvullend onderzoek nodig.’’

Warmtewinning uit ondiepe bodem valt niet onder Mijnbouwwet: ‘Wij onttrekken niks aan de bodem’
Om warmte uit het Onstwedder zout te winnen zijn geen complexe vergunningsprocedures nodig, zegt Groenewold. ,,Boringen tot een diepte van vijfhonderd meter vallen niet onder de Mijnbouwwet. We onttrekken ook niets aan de bodem: geen zout of water, we leiden er alleen water doorheen via een gesloten systeem. Er is geen risico op bodemschade of vervuiling.’’

Het Groninger provinciebestuur is enthousiast over de warmtewinning uit zoutpijlers en steunt de proefboringen door LTA met een subsidie van 50.000 euro. ,,Dit kan grote potentie krijgen voor onze provincie’’, zegt gedeputeerde IJzebrand Rijzebol. Ook de gemeente Stadskanaal is partner in het project.

Zwembadbestuur enthousiast over project: forse besparing op energiekosten
In Onstwedde ziet de stichting ‘t Vlasmeer aardwarmte als een mooie kans om het zwembad de komende jaren rendabel te runnen nu ze de exploitatie overneemt van de gemeente. ,,De energiekosten beslaan 25 procent van de begroting’’, zegt bestuurslid Joep Kaptein. ,,Als we het zwembadwater straks met behulp van de bodem kunnen verwarmen, scheelt dat enorm.’’

,,We hebben nu nog een voordelig contract dat twee jaar doorloopt, maar daarna zijn we overgeleverd aan de grillige energiemarkt. Met de huidige prijspiek zou dat een lastig verhaal worden. Met een constante aanvoer van goedkope warmte kunnen we bovendien het zwemseizoen verlengen: eerder in het jaar open en later dicht. Dat is een groot voordeel voor de exploitatie, ook omdat we juist aan het begin en het eind van het seizoen het meeste bijstoken.’’

Zoutpijler al bijna halve eeuw in beeld voor kernafval
Hij ligt al miljoenen jaren onaangeroerd in de diepe bodem, maar in onze recente geschiedenis zorgde de zoutpijler onder Onstwedde voor veel beroering. In de jaren zeventig kwam de ‘diapier’ in beeld als mogelijke opslagplek voor kernafval. Tot woede van de bevolking.

De plannen van de regering Van Agt I leidden op 5 februari 1977 tot een massaal protest in Onstwedde. Ruim tweeduizend actievoerders uit het hele land togen naar het dorp voor een Anti-Atoom-Afval-Demonstratie. Ruim twee jaar later volgde een nog veel massaler protest in Gasselte, één van de Drentse alternatieven die het kabinet in het vizier had.

Het is er nooit van gekomen, in tegenstelling tot Duitsland. Daar zijn pal over de grens in Lathen en Dörpen wel zoutkoepels in diapieren aangelegd. Maar ook de Drentse en Groningse zoutpijlers zijn daarvoor nog altijd niet helemaal uit beeld. In 2014 rapporteerde TNO nog aan het kabinet dat het in Onstwedde technisch mogelijk is via zoutwinning koepels (‘cavernes’) aan te leggen voor de opslag van kernafval, al is daar nog veel verder onderzoek voor nodig.

Het leidt tot nieuwe onrust in het Noorden, zeker nu het nieuwe kabinet plannen heeft aangekondigd voor twee nieuwe kerncentrales. Eerst aantonen dat opslag absoluut veilig kan dan pas proefboren, waarschuwde de Groningse onderzoeker en anti-kernactivist Herman Damveld eind vorig jaar nog in Dagblad van het Noorden.

Bron: Dagblad van het Noorden