Over Mussel-Aa en Bootjes Bee

Afl. 78 – 26-05 2015

Afgelopen donderdagmiddag, staande op het bruggetje over de Mussel-Aa aan de Molenpaal, gingen mijn gedachten haast automatisch terug naar de tijden van weleer. Als ‘Zo was ‘t’-scribent ontkom je aan zulke terugblikken natuurlijk ook niet. Oude tijden komen dan nostalgisch-lekker dichterbij...  
De tijd bv. waarin de aanwezigheid van de Mussel-Aa een belangrijke reden geweest moet zijn voor het begin van bewoning van het Onstwedder gebied. Onstwedder ‘hoeven-landschap’ heet dat met een fraaie benaming.We hebben ’t dan over een kleinschalig landschap, dat al eeuwenlang in cultuurgebruik is. Hooggelegen essen (waarvan de Onstwedder  en de Holter es uiteraard de grootste zijn) met veel houtwallen en dooraderd met natuurlijke laaglandbeken zijn de voornaamste kenmerken.

Bij ons was de belangrijkste van die beken vanzelfsprekend de Mussel-Aa (t Ol Daip). Maar ook het Pagediep, het Spijck, het Oosterholtsdiep, de Renne en de Oude Lo(op) van de Ruiten Aa waren wezenlijk voor de afvoer van overtollig water.
Vrijwel allemaal zijn ze ontstaan als veenbeken. Het water uit de enorme sponsen die het Bourtangermoor en het veengebied aan de voet van de Hondsrug vormden, moest immers weg kunnen. Door de forse stroming en de regelmatige overstroming van die beken werden de veenlagen aan de oevers van deze beken vervolgens minder dik.
Daardoor konden die oevergebieden mooi dienst doen als weide- en als hooilanden.

De Mussel-Aa ontsprong ooit in het Bourtangermoeras, in de omgeving van Valthe. Het woord ‘mussel’ betekent oorspronkelijk dan ook simpelweg ‘veenbeek’. Later verbreedde de betekenis van het woord zich tot ‘laag, moerassig land’.
Via de Zandberg en Mussel liep die Mussel-Aa langs Onstwedde, om tenslotte bij Wessinghuizen samen te vloeien met de Ruiten Aa. Daarna ging / gaat het verder onder de naam Westerwoldse Aa, richting de Dollard.

De foto van vandaag biedt een blik op de Mussel-Aa in vroeger tijd. Helaas weten we niet
a.) waar de foto genomen is;
b.) wanneer de foto genomen is;
c.) welke personen op deze foto vereeuwigd zijn.
Als u één of meer van bovenstaande vragen kunt beantwoorden, dan vragen we u vriendelijk om contact met ons op te nemen. Gewoon een mailtje sturen via het aanklikken van mijn naam onderaan is het eenvoudigst, maar een telefoontje is ook prima (0599) 331564.
Het Onstwedder nageslacht zal u – via het Onstwedder Historisch Archief – eeuwig dankbaar zijn.
                                                               
                                      ***************

Het Project Ter Wupping/Wessinghuizen met de Mussel-Aa als kern, werd – als gezegd – donderdag j.l. bie de Meulenpoale, officieel  in gebruik gesteld. Naast Smeerling hebben juist Ter Wupping en Wessinghuizen grotendeels hun karakter van weleer grotendeels behouden. Vanuit die gezichtshoek is de keuze van juist deze twee oude es-gehuchten als belangrijk element van het NatuurNetwerkWesterwolde (vroeger: EHS-project) gemakkelijk te begrijpen.  
Heel erg leuk en zeker ontwapenend was daarbij de openingshandeling. Leerlingen van onze eigen Chr. Basisschool ‘De Rank’ hadden hadden hun creativiteit de vrije loop mogen laten. Ze hadden van allerlei afvalmateriaal bootjes gemaakt, waarvan er eerst enkele door een aantal genodigden en daarna door henzelf te water werden gelaten: bootjes van lege melkkartons, van piepschuim, van een oude klomp, van shampooflacons, van plankjes enz. Zelfs een klapstoeltje bleek te kunnen varen. De meeste waren voorzien van een zeiltje. Daardoor bleken niet alle vaartuigjes even stabiel (enkele kiepten bij de tewaterlating gelijk om) en het overblijvende deel voer merkwaardig genoeg dwars tegen de (zwakke) natuurlijke Aa-stroom in. Desalniettemin leverde het geheel een uiterst vriendelijk-speelse aanblik op.

Na het zien van de foto’s van het bootjes-spektakel op onze website, kreeg ik een enthousiast mailtje van mevr. Joke Lutjeboer uit Onderdendam. (Zij is de jongste dochter van de slagersfamilie Harm Lutjeboer & Jantje Slagter, die ooit woonde op de plek waar nu de Wessinghuizerweg begint.)
In het kort geleden verschenen boek over ‘Het Geslacht Lut(t)jeboer’ van Harm Kuper komt een verhaaltje voor uit Joke’s jeugdjaren* (kort na de 2e W.O.) over... Ach, lees ’t maar gewoon en begrijp hoe Joke door het enthousiasme van de kinderen de afgelopen week bie de Meulenpoale haar eigen heilige vuur van toen weer herbeleefde.

“Toen ik eenmaal kon lezen, was ik verrukt van een boekje waarin kinderen van een klomp een bootje maakten en dat op het water lieten drijven. Ik ging met een oude klomp van pa naar opa (= Engel Lutjeboer – km) en vroeg of hij mij wilde helpen een bootje te maken. Dat gebeurde. ”Moust mor even aan dien moeke vroagen of zai n zeiltje aan de mast moaken wil”, zei opa. “Mor opa”, zei ik, ”d’r zit nog n goatje opzied.” (die zit er altijd om nieuwe klompen aan op te hangen). “Doar komt wotter deur!” “Goa mor even noar oom Geert Pik” (dat was een broer van opa die schuin tegenover de slagerij woonde) “en vroag hom mor of hai doar n beetje pik (= pek) in doun wil.”
Ik kwam opgetogen thuis met mijn klompbootje, de mast kreeg een zeil, maar moe wou absoluut niet hebben dat ik naar oom Geert Pik ging. ”Opa hef die veur de gek”, zei moe. Het gaatje werd dichtgemaakt met wat stopverf en ik ging enthousiast naar t Ol Daipke bie Meulnpoale om het bootje met een touwtje te laten varen, ja stroomafwaarts, richting de Dollard…”

* Overgenomen uit genoemd familieboek (en dat is absoluut een juweel!) met toestemming van de schrijfster.
Met dank ook aan Harm Luring (Tuinlaan) voor de aanvullende info.

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)