Kunnen/moeten onze Onstwedder Monumenten (ALLEMAAL) behouden blijven?

Afl. 35 – 14-08-2013

De afgelopen weken is er in vele dag- en weekbladen uitgebreid geschreven over het voornemen van de Gemeente Stadskanaal om de boerderij van de familie Hids/De Boer op Dorpsstraat 1 van de gemeentelijke monumentenlijst af te voeren. Die aandacht werd met name zo groot, omdat Stichting Het Cuypersgenootschap (wie had er ooit van gehoord?) zich plotsklaps in de besluitvorming mengde en bezwaar aantekende. Dit vrij jonge Genootschap (* 1984) richt zich specifiek op het behoud van beeldbepalende 19e en 20e –eeuwse bouwwerken. Allerlei organisaties van naam zijn trouwens lid van “deze club”.
Uit een tot 2010 bijgewerkte lijst (Hoe actueel kun je zijn???) blijkt, dat ze tot dan vooral actief waren in de provincies Noord-/Zuid-Holland en Limburg. Anno 2013 blijken ze dus ook ineens het bestaan van ons gebied in de gaten te hebben gekregen…

Als na het bovenstaande de gedachte bij u zou post vatten, dat het behoud van beeldbepalende en historische bouwwerken in ons dorp mij niet ter harte gaat, dan moet ik u terechtwijzen; stevig zelfs. De meer dan 1100 jaar oude geschiedenis van ons dorp is een deel van m’n leven geworden vanaf het moment dat ik hier kwam wonen. We mogen met elkaar trots zijn op wat we / onze voorouders met elkaar in die eeuwen tot stand hebben gebracht en hebben weten te bewaren. Onze blijvende inzet hiervoor is een must.
We moeten er evenwel ook voor oppassen, dat we oogkleppen op gaan doen.
Het be- en onderhoud van – met name – oude boerderijen (en die zijn in een dorpskom al heel snel beeldbepalend) kost naast een fikse dosis energie, tijd en vakmanschap veel, heel veel €uro’s. Die moet je als particuliere eigenaar maar net beschikbaar hebben en kunnen / durven investeren. En waarvoor doe je dat dan? Om de min of meer prettige aanblik, die je medeburgers op hun netvlies gewend waren, op jouw kosten in stand te houden?

Een paar jaren geleden stuurde een potentiële koper voor Dorpsstraat 1 me een mailtje naar aanleiding van een historisch verhaaltje over de driesprong Dorpsstraat/Brink/Havenstraat in deze rubriek. Ik heb hem toen in contact gebracht met de fam. Hids. Maar nadat hij weet kreeg van de beschermde status van het pand, was ’t met de belangstelling acuut gebeurd. Mogelijk zijn er meer van zulke kandidaten geweest.
Het nu schrappen van het pand van de monumentenlijst geeft in elk geval voor geïnteresseerde kopers meer mogelijkheden. En dat is goed, denk ik.

Er is wel een kanttekening bij te maken, een historische. Dorpsstraat 1 is niet alleen zeer beeldbepalend, ’t is ook een plek met een ontzettend rijke geschiedenis. Al in 1475 komen we in een klaagschrift over de wandaden van de Addinga’s op de Wedder burcht, Ghert up ten Thije tegen. Ghert, – stamvader van de Boels-familie – , woonde op de huidige Dorpsstraat No. 1, tegen de ‘Thije’, de ‘Tigge’, de Brink aan.
Aan de vooravond van de Franse tijd in onze vaderlandse geschiedenis, in februari 1795, staken terugtrekkende Engelse soldaten de Boels-boerderij in brand. De Onstwedder boeren, die de ellende hadden zien aankomen, hadden kort daarvoor een soort onderlinge brandverzekering afgesproken. Toen eigenaar  Abel Boels zich echter op die afspraken beriep, hield iedereen er plots een andere uitleg op na. ’t Is het trieste verhaal van de ‘Bedelboerderij’. De huidige Hids-boerderij is de opvolger van die Bedelboerderij.

Nog veel meer zou er over deze plek te vertellen zijn. Maar dat zou ook kunnen over de Huitsing-boerderij ertegenover, die... afgebroken wordt.
Over de Geertsema-boerderij, die al veel te lang leeg staat. Wat wordt ervan?
Over de beeldbepalend (Besselingh/Huiges)/Leffers-boerderij, die op de hoek Dorpsstraat/ Roessinghlaan stond en in de jaren (19)’70 van de Monumenten-lijst is afgehaald en… is afgebroken.
Over de beeldbepalende... Vult u zelf maar aan. Er zijn er nog wel een paar.

Mag ik een voorzichtige conclusie trekken?
De aanblik van ons ‘Boerendorp in boerenland’ (lees het boek van Harry Wubs) is absoluut in gevaar, al langere tijd. Als het Cuypersgenootschap dat wil keren, mogen ze bezwaar aantekenen; echter alleen onder de voorwaarde, dat zij ook een aantal miljoenen voor restauratie genereren én – niet onbelangrijk! - een passende exploitant opduikelen, bijv. uit hun ledenbestand.
Zo niet? Kop houden en met de dorpsbevolking meedenken over het begrip ‘Wijsheid’.

De Gemeente Stadskanaal tenslotte en even kort door de bocht, zou zich bij het opheffen van een beschermde status en bij het daarna verstrekken van bouwvergunningen op kavels waarop zo’n historisch, beeldbepalend pand heeft gestaan, ’s wat meer gelegen mogen laten liggen aan Onstweddes geschiedenis en de aanblik en het karakter van de woningen die daarbij horen . Té vaak is Onstwedde de laatste 50 jaar bouwkundig en planologisch beschouwd als een soort uitloper van Plan Ter Maars in Stadskanaal.

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)