Afl. 75 – 1 september 2021: ZULLEN WE MAAR EEN BEETJE BOBBEKOPPERIG BLIJVEN ?
Kort na de dag waarop ik opnieuw een stap richting de leeftijd van “òlle kereltjes” had gemaakt, wilde ik met deze aflevering van ‘Taikens & Toal’ aan de slag.
Maarrrr ….. O wee ………
Tot mijn ontsteltenis moest ik – sniksniksnifsnotter – bij toeval ontdekken, dat het schrijven van deze slotaflevering over de zgn. bobbekoppen-mentaliteit van de Onstwedders/ Westerwolders in de voorbije eeuwen in wezen helemaal geen zin had. De ouderdom had kennelijk m’n geheugen toch enigszins aangetast, want …….:
In de ‘Taikens & Toal’-aflevering No. 49 (van 1 oktober 2016) had ik ‘t namelijk al uitgebreid met u gehad over de dwarskoppen/de stijfkoppen die in vervlogen tijden ons dorp en onze regio bevolkten. Toen die aflevering verscheen zaten we nog middenin de ellende van een mogelijke, vrijwel volledig van bovenaf gedicteerde, gemeentelijke herindeling. De burgers die het betrof deden er eigenlijk niet toe.
Weet u ’t nog ? Naar mijn idee werd tegen die zotte vertoning toen veel en veel te weinig tegengas geboden. Dat was dan ook een belangrijke reden waarom ik me aan het eind van die aflevering afvroeg of de bobbekoppen van weleer mogelijk waren verworden tot hozezokken (= sufferds) van vandaag ………
Zoals in de vorige twee afleveringen uitgelegd, was het Westerwoldse voorgeslacht uitermate blij en tevreden, dat ze eindelijk van het gecommandeer van hun vroegere “adellijke bazen” verlost waren. In hun nieuwe wereldje van Westerwolde bouwden ze een nieuwe samenleving op, waarin gelijkheid en nauwe sociale contacten de trefwoorden waren. Democratie zoals democratie ooit bedoeld was, zeg maar.
Enkele honderden jaren achtereen functioneerde dat hier voortreffelijk, maar toen …….
Toen kwamen er kinken in de samenlevingskabel. En ook nog met de regelmaat van de klok.
Ik geef u ter afsluiting van deze trilogie van afleveringen over het leven van onze vroege Westerwoldse voorouders een overzicht-op-hoofdlijnen. Een overzicht van vroegere en recente(re) gebeurtenissen, waarin de bobbekoppen-mentaliteit zichtbaar en ook verklaarbaar wordt. Voor de uitgebreidere versie van een aantal gebeurtenissen verwijs ik u dus naar de eerder genoemde afl. 49 van ‘Taikens & Toal’
1.) In de 14e eeuw waren ‘t de Addinga’s op de door hen gestichte Wedder Börg, die de Onstwedders/de Westerwolders in het harnas joegen. Ze gedroegen zich ten opzichte van ‘de gewone man/vrouw’ alsof dat een menselijk vee-ras was.
Ik heb mijn ‘Taikens’-kompaan Geert Schreuder deze keer niet gevraagd om een tekening bij deze aflevering te maken. Het kerndeel van Geerts prachtige schilderij van ‘De moord op pastoor Else’ (1475) spreekt namelijk precies de taal die deze aflevering bedoelt uit te dragen: als je 100 % van mening bent dat er foute dingen (staan te) gebeuren dan mag je een niet te doorbreken bobbekoppen-mentaliteit in de strijd gooien. Zoals de kerkoudste op het ‘Hilligenbruggetje’ (bij de huidige ijsbaan) hier bijv. met een schijnbaar deemoedig wijzende vinger tot uiting brengt. Haje II Addinga beveelt, hoog en machthebbend te paard gezeten, dat de dode pastoor Else in de ongewijde grond aan de noordkant van de kerk begraven moet worden. De kerkoudste wijst naar de zuidkant, naar de gewijde grond. Dáár moet hun pastoor komen te liggen, zo geeft hij namens de parochianen aan.
Addinga wint. Althans, dat denkt hij …….
Drie jaar later, in 1478, is het met de macht van de Addinga’s totaal gedaan, wordt hun Wedder Burcht gesloopt en wordt pastoor Else alsnog herbegraven op het kerkhof aan de zuidkant van de kerk.
De Onstwedder bòbbekoppen-mentaliteit deed rechtvaardigheid zegevieren !!
2.) Die mentaliteit ontmoet de Stad Groningen in de strijd om een deel van de Pekelder venen. De Barkelazwet (die bij de Gele Klap in het Stadskanaal stroomt) wordt om die reden gegraven en vormt sindsdan de grens tussen het Onstwedder en het Pekelder gebied.
3.) Diezelfde mentaliteit ontmoet bisschop Bernard van Galen (= “Bommen Berend”) tot twee keer toe als hij via Westerwolde probeert de Stad Groningen in te nemen. In 1665 lijdt hij een uiterst gevoelige nederlaag in de Slag bij Jipsinghuizen. De naam Bisschops-kerkhof herinnert daar nog altijd aan zijn vele gesneuvelde soldaten.
In 1672 geeft commandant Prott van de vesting Bourtange Bommen Berend duidelijk en met succes te verstaan dat de Westerwolders beslist niet van hem gediend zijn. B.Berend moet noodgedwongen een omweg maken en “vindt bij de Stad z’n Waterloo.”
4.) Als keizer Napoléon in 1808 meent dat Westerwolde maar als Gemeente Bourtange verder moet, ontmoet hij een unanieme Westerwoldse bobbekoppen-mentaliteit.
’t Duurt even, maar in hetzelfde jaar dat Napoléon “kassiewijle” gaat (1821), is ‘t ook met de Gemeente Bourtange gedaan en de Gemeenten Vlagtwedde en Onstwedde ontstaan.
5.) Ondanks (of misschien moet ik wel zeggen: juist door) het feit dat het traditionele Westerwoldse erfrecht in de tweede helft van de 19e eeuw het loodje legt en ook de vaste rechten van de eigenerfde boeren in de markegebieden verdwijnen, krijgt het dan opkomende socialisme en communisme in Westerwolde totaal geen voet aan de grond.
De op gelijkheid en noaberschap gestoelde samenleving die in onze regio al zo’n 1000 jaar de basis was geweest voor een redelijk gelukkig bestaan, had absoluut geen behoefte aan een op agressie gestoelde politieke ommekeer.
6.) Die noaberschapsinstelling van onze bevolking komt trouwens herkenbaar in beeld als we zien hoe na de 1e Wereldoorlog bijv. Oostenrijkse jongeren in ons dorp langere tijd in gastgezinnen kunnen verblijven om de ellende van die oorlog teboven te komen.
Hetzelfde doet zich in de laatste jaren van W.O.-II voor als honderden hongerende westerlingen – vooral kinderen – worden opgenomen in Onstwedder gezinnen. Zie hiervoor bijv. de rubriek ‘Tikkels’, onderaan de hoofdpagina van onze website.
7.) Als kamerlid Henk Kikkert in 1968 met een plan op de proppen komt om in Westerwolde een groot militair oefenterrein te realiseren komen de Westerwoldse bobbekoppen massaal in het geweer. “Geen geschiet in ons gebied !”wordt de leuze. In Sellingen wordt zelfs een grafzerk geplaatst met de tekst “In Memoriam Plan Kikkert”.
Opnieuw blijkt: als je vanuit je hart en voluit tegen onrecht in het gevecht gaat, zal succes beslist niet uitblijven. Ook nu niet: in 1974 verdwijnt het plan definitief in de prullenbak.
8.) Omstreeks 1975 komt Onstwedde in beeld om als opslagplaats voor (hoog-)radio-actief afval te dienen. De zoutkoepels tussen Barkhoorn en Harpel zouden daarvoor uitermate geschikt zijn. Onder aanvoering van de Anti-Atoom-Afvalgroep-Oost-Groningen (AAAOG) komt een goed georganiseerde bobbekop-aktie tegen deze plannen op gang met o.a. een indrukwekkende auto-protesttocht.
Resultaat: de plannen verdwijnen van alle overheidstafels. (Of ons dorp bij nieuwe kerncentrale-plannen in de toekomst evt. weer tot de kanshebbers gaat behoren, zal afgewacht moeten worden. Ze mogen in het Haagse in elk geval weten, dat wij in Onstwedde ervaring hebben in het ‘de BOB’ zijn, Burgers Op de Bres).
Ik heb slechts enkele in het oog springende gebeurtenissen genoemd. Eén element springt er echter steeds weer uit: als je diep vanuit je binnenste écht tegen bepaalde plannen c.q. ontwikkelingen bent, moet je niet schromen om je meest harde bobbekop er tegenaan te gooien. De Onstwedders/Westerwolders hebben in de afgelopen 1150 jaar laten zien hoe de benaming bobbekop, net als die van de Watergeuzen indertijd, tot een erenaam kan worden.
Zeker in een tijd waarin de wereld – soms letterlijk – in brand staat;
- in een tijd waarin de normen en waarden voor een gezonde samenleving zwaar onder druk staan;
- in een tijd waarin de afstand tussen overheid en bevolking loeihard groeit waardoor mensen in arren moede steeds vaker geneigd lijken om uitersten te zoeken en de echte democratie (= een volksregering) steeds meer onder druk komt te staan;
- in zo’n tijd kunnen bobbekop-geslachten die eeuwen ervaring hebben opgedaan met een solide, sociale en aktieve samenleving van gelijkwaardige mensen een onmisbare rol spelen.
Misschien ben ik bevooroordeeld, maar naar mijn mening kent Onstwedde, kent Westerwolde nog steeds een groot aantal leden van zulke bevlogen geslachten. Laten we daar met z’n allen maar trots op zijn en blijven !
© Geert Schreuder (de “Taikens”) & Klaas Meijer (de “Toal”)
