No. 50 – november  2016:
ZOUDEN  ’t  TOCH  DIE  VERHIPTE        TORENMANNETJES  ZIJN  ?????

De Juffertoren is weliswaar bevestigd aan en hoort derhalve bij de Hervormde kerk van ons dorp, maar daarnaast is ‘t ook ons aller dorpssymbool. ’t Gaat ons allemaal denk ik in die zin niet anders dan veel fiets- en wandeltoeristen in onze regio: zodra je d’olle Juvver weer in het vizier hebt, weet je dat je op koers ligt dan wel dat je bijna thuis bent.
 
Jaja: die eeuwenouwe Juffer. Gebouwd in ……… ??? Wie ’t weet mag het zeggen.
Keihard bewijs kan ik niet aanleveren, maar bij mij is de laatste jaren steeds meer de mening gaan postvatten, dat het oude doopvont dat na jaren van omzwerving sinds mei 1991 weer voor in de kerk staat, het antwoord is. Hoewel ook na diverse onderzoeken daarover nog steeds verschil van mening heerst, staat naar mijn mening het jaartal 1324 erop. En ’t vont is geschonken door – mogelijk – ene ‘Simen Johan’ ter gelegenheid van de voltooiing van de bouw van de Juffertoren. Misschien was Simen wel een vriendje of zo van de juffer/Juffer ……
Als mijn aannames juist zijn, leert een simpele berekening ons, dat onze Juffer dus binnenkort haar 700e  verjaardag kan vieren. “Een superkrasse knar”, dat mag je gerust stellen. Maar dat wisten we ook wel al.

Zo’n stokoud bouwwerk brengt evenwel ook z’n zorgen met zich mee. Als je niet regelmatig onderhoud pleegt, redt ook een krasse ‘oll’ Juvver ‘t, - ondanks haar muren die hier en daar bijna 2 meter dik zijn ! - niet.
De afgelopen weken hebt u misschien wat extra-aktiviteit bij de toren gesignaleerd. Klopt ! Er is namelijk driftig gewerkt aan de luidklok en de ophanging daarvan. Er was weliswaar geen acuut gevaar dat die zware klok naar beneden zou komen, maar een versterking van de veiligheid was wel gewenst. Bovendien is er de afgelopen jaren toch ook slijtage aan klok en klepel opgetreden. Zulks ondanks het feit, dat de huidige luidklok “nog maar” van 1947 dateert. De Duitse bezetter nam z’n voorganger in 1943 immers mee om er na omsmelting ‘iets kanonnigs’ mee te doen …..

                                                              ***************

Onze oud-dorpsgenoot Dennis Wubs (van de Beukenweg) is al jaren niet alleen een begaafd organist en fotograaf, maar is ook dé deskundige in het hele noorden (incl. Ost-Friesland) op het gebied van luidklokken en hun klank. Hij heeft over de staat van onderhoud van de Juffer-klok en wat eraan moet gebeuren een uitgebreid rapport gemaakt. Ik heb het zeer geïnteresseerd gelezen.
Maarrrr……
Als de geschiedenis van dorp en streek je grootste hobby is, ontkom je soms niet aan de meest merkwaardige gedachtenspinsels. Zo ook nu.
Enkele jaren geleden werd duidelijk, dat niet alleen de luidklok maar de Juffertoren in z’n totaliteit, - al weer -, aan een fikse onderhoudsbeurt toe was. Door veranderingen in de financiële ondersteuning daarvan door Rijksmonumentenzorg (waaronder de Juvver valt) zou een fikse wissel worden getrokken op de financiële creativiteit èn draagkracht van de kerkrentmeesters van de Hervormde gemeente. Hoewel ik niet bijgelovig ben, - ook nooit geweest -, schoot mij desondanks tijdens één van m’n nachtelijk prakkizeermomenten (nog steeds rond 3.00 uur) plotseling  te binnen dat ik ooit ’s iets had gelezen over ‘het Onstwedder toornmantje’ (= torenmannetje). Enig zoekwerk in m’n privé-archief de volgende morgen bracht al snel aan het licht, dat ene Tammo de Wilde (* 1945) inderdaad ooit ’s een gedichtje in het Gronings had geschreven over dat Onstwedder ‘Toornmantje’.
’t Ging bij hem over een porseleinen poppetje, dat weliswaar gewoon op de bozzem (=schoorsteenmantel) in een boerderij stond, maar desalniettemin zorgde voor stapels ellende en verdriet bij mens en dier in het betreffende boerengezin. De te hulp geroepen pastoor zag direct wat de oorzaak van de wantoestanden was: het poppetje boven de kachel. “Ja hoor. Ik weet ’t zeker. Dit is absoluut één van de uit de kerktoren weggelopen ‘toornmantjes’. En daarmee moet je ont-zet-tend oppassen ! Want “……as doe ze dwaars zitst moaken ze die klaain…!” (= “als je ze dwars zit, maken ze je klein !”)
Toen ik dat gelezen had, wist ik ’t ook wel zeker. De enig juiste conclusie moest absoluut zijn: De veelvuldige en dure onderhoudsbeurten aan onze Juffertoren worden veroorzaakt door die rottige ‘torenmannetjes’ en door niets en niemand anders. Waarschijnlijk hebben ze al eeuwenlang in de toren gezeten, want voor een torenmannetje was en is een Juffertoren natuurlijk best wel aantrekkelijk. Maar kennelijk is er ergens in die mogelijke liefdesrelatie iets misgegaan en nou zitten wij met de mankementen, die die verhipte torenmannetjes uit woede veroorzaken. ’t Zijn maar kleine wezentjes, maar ze kunnen met z’n allen voor veel schade zorgen. En als wij niet gezamenlijk ten strijde trekken tegen dat misselijke tuig, dan komt het voortbestaan van onze Juffertoren in de komende eeuwen écht in het gedrang.
En wat nog erger is ? Toen ik wat nader in de historische achtergronden van de Onstwedder torenmannetjes dook, kwam ik tot een misschien nóg wel onrustbarender ontdekking. Vrijwel zeker moet worden aangenomen, dat de torenmannetjes recent (zo eind 2010) een geheim bondgenootschap hebben gesloten met de zgn. ‘Minions’ (= plm. ‘minkukels’).
Dat zijn eigenzinnige, geelgekleurde etterbakjes, die al sinds het begin der tijden bestaan en slechts voor één doel leven: kwaadaardige meesters dienen. Bijna broertjes dus van de torenmannetjes.
De jongere generatie onder ons zal de ‘Minions’ vast en zeker wel kennen uit de beroemd geworden animatiefilm ‘Dispicable me’ (= ‘Verschrikkelijke Ikke’). Diezelfde jeugderigen zullen dan ook beslist weten, dat ze zich soms best wel onnozel kunnen voordoen, maar ondertussen ………….

Slotconclusie: we zullen hoe dan ook met z’n allen, dus met 2.800 nauw betrokken Onstwedders, de barricaden op moeten om dit Juffertoren-aantastings-tuig met alle mogelijke middelen te weer te staan. Deskundige en kapitaalkrachtige (oud-)Onstwedders + allen die Onstwedde en z’n Juvver een warm hart toedragen worden van harte uitgenodigd hun hulp te bieden.
En zeg straks niet, dat u van niks weet ! Geert en ik hebben u gewaarschuwd !!!

© Geert Schreuder (‘Taikens’) & Klaas Meijer (‘Toal’)