Resultaten onderzoek lot Joden in Stadskanaal

Onderzoek naar het lot van de Joden en hun bezittingen in Stadskanaal.

Tijdens de gemeenteraadsvergadering van 8 december in Stadskanaal presenteerde onderzoeker Richard Paping het verslag Hen die verloren gingen en niet meer gevonden worden. Het betreft een onderzoek van de lotgevallen van de Joden en hun bezittingen tijdens de bezetting en daarna. “Een pijnlijk gedeelte van onze geschiedenis,” zo reageerde burgemeester Klaas Sloots op de bevindingen, met als heel klein lichtpuntje dat de overlevingskansen van de Joodse bevolking in Stadskanaal wat hoger lagen dan in de overige plattelandsgebieden van Groningen. De les die de burgemeester hieruit trekt: “Het is een keuze van ieder mens een ander te helpen als het erop aankomt.”

Verlies van levens en bezittingen
Meer dan zeventig procent van de Joden uit Stadskanaal en toenmalige gemeente Onstwedde keerde niet terug uit de oorlog. Hun bezittingen en landerijen werden tijdens de bezetting verkocht. Na de oorlog volgde langzaam rechtsherstel voor de verloren gegane bezittingen. Dit zijn de voornaamste conclusies uit het onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen naar het lot van de Joodse medeburgers en hun bezittingen tijdens de oorlog en daarna.

Onderduiken
Het rapport laat zien dat een kleine 27 procent van de Joodse inwoners de oorlog overleefde. Dat dit hoger lag dan elders op het Groninger platteland, kwam waarschijnlijk vooral omdat de Joodse gemeenschap al vroeg de omvang van het gevaar in de gaten had en dat onderduiken de beste kans gaf op overleven. Ook hebben een enkele politieagent, dokter, burgemeester Gerrits en enige onderduikgevers geholpen Joden in veiligheid te brengen.

Verkoop land en huizen
Tijdens de bezetting werd 90 procent van de Joodse landbouwgrond gedwongen verkocht; voor woningen lag dit percentage rond 45. Kopers waren vaak collaborateurs, waaronder de NSB-wethouder Hendrik Linzel, die op deze manier meerdere woonhuizen verwierf.

Rechtsherstel
Voor grond en bezittingen kwam het rechtsherstel na de oorlog traag op gang: procedures duurden lang. Bovendien bood de gemeente weinig steun aan teruggekeerde Joden: men handelde vooral volgens regels. De Joodse gemeente kromp snel en werd in 1988 opgeheven. De Joodse begraafplaats en synagoge bleven nog enige tijd getuigen van deze geschiedenis, totdat de synagoge plaatsmaakte voor het nieuwe winkelcentrum van Stadskanaal.

Vervolg
In het onderzoek van de Universiteit Groningen naar het lot van de Joden in de provincie was gemeente Stadskanaal de laatste nog ontbrekende blinde vlek. Volgens burgemeester Sloots betekent het verslag niet de afsluiting van een periode: “We moeten blijven herdenken en beleven. De gemeente zoekt nu een manier om de conclusies uit het rapport verder onder de aandacht te brengen.”
Om het verslag te lezen, kijk op de website van gemeente Stadskanaal.

Website

Foto: archief Onstwedde.info