Zo was't: 1e en 2e Barlage uit de 'SJOMP' gehaald

Klaas Meijer schreef voor de rubriek "Zo was't" een nieuwe aflevering met als titel: "Hoe zelfs 1e en 2e Barlage uiteindelijk uit de "SJOMP' werden gehaald". 
 

’t Is ruim 100 jaar later nauwelijks meer voor te stellen hoe onze Westerwoldse regio er qua infrastructuur in 1900 uitzag. Misschien ook maar gelukkig, want anders had je best kans dat wij in Onstwedde naast onze enorme Zoutkoepel ook nog een Tranendal gehad hadden. Want de situatie was in die tijd zo slecht dat je nauwelijks bijkwam van het janken. Alle, - ik zegge: alle! -, wegen waren niet anders dan zand- en modderpaden. In tijden van droogte moet ’t mogelijk de indruk van een mini-Sahara hebben gewekt. Een lid van de Groninger Provinciale Staten had ’t in die jaren tenminste over “… de woestijn van de oude Heerlijckheit Westerwolde...”

Het modderachtige karakter werd in de jaren kort voor 1900 echter alleen maar erger. Het afgraven van het Bourtanger moeras had namelijk een heel negatieve invloed op bijna heel Westerwolde. Dat moeras had lange jaren / eeuwen een belangrijke sponsfunctie vervuld, vooral nodig als de bochtige Aa-riviertjes het rijk gevallen hemelwater onvoldoende snel zeewaarts konden brengen.
Zowel de provinciale als de Rijksoverheid lieten daarbij alle kansen om ontwikkelingen in ons gebied een positieve draai te geven aan zich voorbijgaan. Erger nog: vooruitgang werd zelfs willens en wetens afge-remd. Geen wonder dat in de Groninger Staten door een kritisch lid werd gesproken over “… een stiefmoederlijke behandeling van Westerwolde door zowel Provincie als Rijk...”

En toen...
Toen kwam Boelo Tijdens in actie. Hij was een Oldambtster boer en werd in 1891 lid van de 2^e Kamer voor de VVD. Voorafgaand aan zijn verkiezing had hij op een verkiezingspromotietocht o.a. Westerwolde bezocht. Daar had hij natuurlijk ook de allerbelabberdste toestand van wegen en waterafvoer gezien. En hij werd daardoor geraakt. Activerend geraakt! In 1892 stond hij dan ook aan de wieg van de Vereniging ter Bevordering van de Kanalisatie van Westerwolde. Daaruit ontstond in 1901 het Waterschap Westerwolde.

De echte aanpak van de weg- en waterproblemen kostte vanzelfsprekend de nodige tijd van voorbereiding, maar in 1905 ging de eerste schop voor het graven van een nieuw kanaal de grond in. Boelo Tijdens heeft dat helaas niet meer mogen meemaken. Hij overleed in 1904, nog maar 45 jaar oud. Als eerbetoon aan zijn inspiratieve daadkracht in de jaren ervoor werd het kanaal, dat vanaf het samenvloeien van het Ruiten- en het Mussel-Aa-kanaal (in Veelerveen) verder ging, naar hem vernoemd: het B.L. Tijdens-kanaal.
De realisatie van het Ruiten-Aa- (1920?) en het Mussel-Aa-kanaal (1916 of ’19?) werd de start van een grandioze ontsluiting van Westerwolde. Je mag m.i. zelfs wel van een opgang spreken: aanleg van verharde wegen, ontginningen, modernisering van de landbouw, betere inkomens en betere woningen. Er kwam zelfs een tram-verbinding tussen Ter-Apel en Winschoten. De Westerwolders zelf noemden hun trammetje
“`Oll’ Graitje”.

Ook de Onstwedders waren uitermate tevreden. Met name de verharding van de wegen maakte het dorp het hele jaar door een stuk beter bereikbaar. Dat er ten behoeve van het vervoer te water zelfs een zijtak aan het Mussel-Aa-kanaal werd gegraven, zulks om Onstwedde een eigen haven te geven, was daarbij natuurlijk helemaal te gek. Die haven heeft inderdaad tot eind jaren (19)’50 een belangrijke rol in het Onstwedder handelsverkeer gespeeld.
Een minpuntje dat gezien de kosten van de wegverharding wel te begrijpen was, was de plaatsing van slagbomen hier en daar: de zgn. tolhekken. Bijv. op de Holte (hoek Holte/Streekweg) en in Veenhuizen (bij café Brakke. Zie hiervoor ook afl. 156 van ‘Zo was ‘t’) moest je een (bescheiden) bedragje betalen alvorens je je weg kon vervolgen.

Was iedereen dan gelukkig in het Onstwedder gebied met de geweldige upgrade die de infrastructuur had ondergaan? Kort antwoord? “Nou nee, wis-en-warachies niet!” Met name de buitengebieden als Ter Wupping, Wessinghuizen en de Barlages voelden zich behoorlijk achtergesteld. Omdat zij geen deel uitmaakten van de doorgaande verbindingen met Stadskanaal, Vlagtwedde/Ter Apel en Winschoten, was in hun gebied alleen het hoogst noodzakelijke aangepakt. Dat hield praktisch gezien in, dat zij bijv. nog steeds veel last hadden van overtollig water op hun nauwelijks verharde wegen en dat elke vorm van straat-verlichting totaal ontbrak. ’t Kwam dus regelmatig voor dat bewoners van dat buitengebied alleen een avond-bijeenkomst van de vereniging/organisatie waarvan ze lid waren, bezochten als het (bijna) volle maan was. Anders was ‘t “gewoon” té gevaarlijk.

Kunt u zich voorstellen hoe ontzettend blij de bewoners van de 1^e en 2^e Barlage waren toen hun regelmatig sjompige straat begin (19)’70-er jaren eindelijk écht werd verhard, de wateroverlast werd aangepakt en kort daarna straatverlichting werd aangelegd.
De foto van vandaag maakt hun vreugde duidelijk. Terecht!

© Klaas Meijer (k.meijer@onstwedde.info)