Harm Wessels 'dodelijk toeval'

Deze week is er een Stolperstein gelegd ter nagedachtenis aan Harm Wessels. Harm Wessels is één van de 24 Onstwedder oorlogsslachtoffers.
In opdracht van de Commissie 4 mei-herdenking Onstwedde is er in 2005 een boekje uitgegeven: "Schoenen met lusjes".
Het verhaal van Harm Wessels en van de andere 23 Onstwedder oorlogsslachtoffers zijn hierin beschreven. Van een aantal personen kregen wij deze week de vraag 'Waar kunnen wij dit boekje vinden op Onstwedde.info'? Het verhaal van Harm Wessels kunt u hieronder alvast lezen.

"Schoenen met lusjes"



Harm Wessels: "Dodelijk toeval"

“Halt ! Stehen bleiben ! Sofort stehen bleiben, oder ich schiesse!!”
De angstige figuur op het paadje hoort echter niets, ziet niets, rent alleen maar, rent voor z’n leven.
Het machinegeweer ‘kucht’ een paar keer.
De rennende man lijkt even in te houden, wil dan toch opnieuw doorspurten ...... blijft in plaats daarvan plotseling staan........ tuimelt voorover in het gras.
Een ijskoude stilte valt.
Wanneer de Duitse S.S.-schutter bij z’n slachtoffer komt, blijkt de man ondanks diverse kogelwonden nog te leven. Alsof het een tragisch ongeluk betreft, wordt in allerijl transport naar het St. Lucas-ziekenhuis in Winschoten geregeld.
De dood is evenwel sneller dan de auto. Bij aankomst kan een arts slechts het overlijden vaststellen. De trouwplannen van Harm Wessels, van de Holte, 25 jaar oud, zullen niet doorgaan.

We schrijven zaterdag 1 mei 1943.
Het gist al enkele dagen in Nederland. Op 29 april heeft de Bevelhebber van de Duitse troepen, generaal Christiansen, bevolen, dat “.... de leden van het voormalige Nederlandsche leger terstond in krijgsgevangenschap worden weggevoerd. Hij zal de betrokken personen in de dagbladen tot persoonlijke aanmelding oproepen ...
Wie aan de oproep van de Wehrmachtsbefehlshaber geen gevolg geeft of tracht zich op andere wijze aan de krijgsgevangenschap te onttrekken, moet op de strengste maatregelen rekenen. Dit geldt eveneens voor personen die de betrokkenen bij dergelijke pogingen ondersteunen..........”

Tja, ’t kan verkeren. Na de meidagen van 1940 hadden de Nederlandse soldaten “....van het Germaanse broedervolk....” al enkele weken later huis en haard weer mogen opzoeken, dankzij “..... de grootmoedigheid van de Führer....”
Tandenknarsend hebben die Führer en z’n trawanten echter moeten vaststellen, dat ze zich op de mentaliteit van de doorsnee nederlandse soldaat gigantisch hebben verkeken. Velen van hen hebben zich immers na hun thuiskomst meer of minder intensief in het verzet gestort. De machtsverstorende effecten van dat verzet ervaart de bezetter bijna dagelijks en er wordt besloten in te grijpen: de Nederlandse soldaten van ’40 dienen alsnog in gevangenschap te gaan. Een bijkomend voordeel is er voor de Duitsers in gelegen, dat er in één klap een groot aantal jonge, sterke arbeidskrachten beschikbaar komt om de kreunende Duitse oorlogseconomie iets meer gangbaar te maken.
De Duitse leidinggevenden in bezet Nederland zouden de illegale krantjes ’s wat beter hebben moeten lezen ! Had ‘Pieter ’t Hoen’ begin april 1943 in een pittig artikeltje in ‘Het Parool’ niet opgemerkt, dat “....indien de Duitsers één kapitaal feit stellen dat iedere Nederlander zó diep in het hart grijpt, dat allen als één man voelen : dit is hèt ogenblik ! Dàn zouden de handen tegelijk zakken, de machines tegelijk stoppen, de pennen tegelijk weigeren.”
Anders gezegd: Duitsers ! Zodra jullie één hele stomme streek begaan, dan kun je ’t meemaken dat HEEL Nederland (voor ’t eerst !) in werkstaking gaat en de HELE economie volledig lam legt !
Die stomme streek hebben de Duitsers dus enkele weken later met het terugroepen van de militairen uit ’40 uitgehaald.
De stakingsgolf begint direct op de 29e april in Twente. SS-politieoptreden heeft geen effect.
Op 30 april breken in vrijwel het hele land spontaan stakingsacties uit. Zelfs het ondergrondse verzet is door de massaliteit verrast.
Aan het einde van de dag lijkt een algemene staking over heel Nederland nabij.

De Duitsers kondigen het zgn. ‘Polizei-Standrecht’ af, wat inhoudt dat een doodvonnis ter plekke kan worden voltrokken.
Op zaterdagmorgen 1 mei 1943 is ’t in Onstwedde al vroeg onrustig. Om 06.00 uur komt een groep bij elkaar voor hotel De Vries, middenin de Dorpsstraat op No 40. Er wordt tevreden gesproken over het stakingsverloop. “Zongen we vroeger op school niet van ‘Merck toch hoe sterck’ als we ’t over de 80-jarige oorlog tegen Spanje hadden ? Die oorlog hebben we gewonnen !”
Er wordt voorgesteld een verkeersblokkade op te richten op de plek waar de Luringstraat op de Dorpsstraat uitkomt. “Goed idee… !
Doen we !!”
Daarnaast moeten alle boeren en landarbeiders, - in en rond Onstwedde, maar ook in de rest van Westerwolde - ervan overtuigd worden, dat er geen spat werk gedaan mag worden. Ook de leverantie van melk aan de fabriek is taboe. Enkele nieuwkomers melden, dat ze daarom op weg naar De Vries al enkele volle melkbussen omgetrapt hebben. “Dei melk kinn’n de Movv’n in elks geval nich meer opzoep’n.....”
De boodschappers-van-de-staking gaan op de fiets op pad. Veenhuizen, Holte, Ter Wupping, Barlage, ja zelfs naar Bourtange gaat een stel. Daar komen ze echter van de koude kermis thuis : een afdeling van de Jeugdstorm heeft het oude vestingdorp afgegrendeld. Tegen de middag is iedereen weer terug, al dan niet met versterking. De Dorpsstraat is inmiddels geblokkeerd. De anti- Duitse stemming stijgt snel.
Rond die tijd komt Harm Wessels van de Holte aangefietst. Harm is boerenarbeider bij Hendrik Bessembinders, voor in Wessinghuizen, en z’n werk voor die zaterdag zit erop. Die avond gaat hij - uiteraard - naar z’n verloofde Harmke Knolhoff. Harmke wilde eigenlijk wel al trouwen, maar hij wil toch eerst nog een jaartje wat geld verdienen. En overhouden natuurlijk ! Misschien is die rottige oorlog dan intussen ook wel over. Dan maak je toch een veel beter begin als getrouwd stel. “Of nich den ?”

Maar eerst nog even een “pakkie tebak” halen in het winkeltje van Moed aan de Dorpsstraat.
Harm ziet de volksoploop verderop in de Dorpsstraat en kuiert er met de fiets aan de hand heen. ’s Even kijken wat daar loos is.
Meerdere mensen die we erover hebben ondervraagd, waren stellig in hun herinnering, dat Harm Wessels niet vanaf ‘t begin bij de stakingsaktiviteiten in de Dorpsstraat betrokken is geweest. Enkele enthousiaste omstanders zijn graag bereid Harm het hoe en wat en waarom van het demonstratieve bijeenzijn uit te leggen.
Terwijl die uitleg nog gaande is, komt over de Luringstraat een overvalwagen met SS-ers aangeraasd. De groep stakende mannen heeft snel door, dat het nu menens wordt en de kans dat zij aan het kortste eind zullen trekken, groot. Fietsen worden aan de kant gegooid en ieder zoekt zo snel mogelijk een veilig heenkomen achter huizen en schuren. Enkele jongere stakers zetten de sokken erin en rennen over het achterpad richting de Wessinghuizerweg. Harm Wessels is één van hen.
“Halt ! Stehen bleiben !.................................................
Harmke Knolhoff is door haar broer zo snel mogelijk op de hoogte gebracht van het verschrikkelijke gebeuren. Samen met dominee Dam (Chr.Geref.) gaat ze dadelijk naar Winschoten. Ze komt te laat. Te laat evenals Harms ouders, die nog later met een koets vanaf Holte komen.

De begrafenis zal op maandag de 3e mei plaatsvinden, ’s morgens om 11 uur. Iedereen is er en dominee Dam heeft de uitvaartpreek zojuist beëindigd.
Dan verschijnt er een politieman, die namens het Duitse gezag meedeelt dat de begrafenisceremonie onmiddellijk gestopt dient te worden. Het stoffelijk overschot mag die dag niet begraven worden!  “De mensen kunnen maar beter naar huis gaan. Dat is beter voor iedereen.”

Om 7 uur in de morgen van de 4e mei 1943 vindt de begrafenis alsnog plaats. Alleen de naaste familie mag er dan bij zijn.

Harm Wessels : een eenvoudige jongeman, die op een verkeerd moment op een verkeerde plaats was en met een verkeerde reactie probeerde dat te corrigeren ?
Z’n vrienden van de Chr.Geref. Jeugdvereniging putten moed uit hun geloof in de Eeuwige God. Zij laten op de grafsteen zetten : “.....zeggen met Job : De Heere heeft gegeven, de Heere heeft genomen, de Naam des Heeren zij geloofd.”