Film over raadsels rond de Juffertoren

Een hele dag op internet voor dertig seconden beeld. Johannes Bennenga werkte negen maanden aan zijn film over feiten en fictie rond de Juffertoren in Schildwolde. ,,Bij een eeuwenoude mythe zit doorgaans geen beeldmateriaal.’’

Hij liep soms twee, drie keer per dag van zijn woning naar de tweehonderd meter verderop gelegen Juffertoren, om toch nog even net een andere opname te maken. Johannes Bennenga had een compleet draaiboek liggen, kreeg steun van een mannetje of wat uit Schildwolde en schakelde schoondochter Henriëtte Lebbink in voor het inspreken van de legendes over het bijzondere bouwwerk: ,,Maak daar maar eens wat van. Zo’n eeuwenoude mythe, daar zit geen beeldmateriaal bij.’’

Omgeven door raadsels
Het resultaat: een film van 32 minuten met alle feiten en fictie rond de Juffertoren in Schildwolde. Een van de twee bijzondere bouwwerken in de provincie Groningen, naast die in Onstwedde, die zich kenmerken door een gemetselde spits en die omgeven zijn door raadsels.

,,Ik gids in de toren op open dagen of bij andere gelegenheden. Maar velen durven of kunnen niet naar boven. Ook kinderen niet. Een rondleiding duurt zeg een half uur tot drie kwartier. Mensen die beneden moeten wachten kunnen deze film bekijken.’’

De laatste restauratie
Een groot beeldscherm hangt sinds vorig jaar aan de muur in de voet van de toren. Aangeschaft met steun van provincie en gemeente. Tot dusver werden daarop beelden van de laatste restauratie vertoond. De nieuwe film kwam op 10 maart gereed en bij de eerste de beste gelegenheid, al zal dat vanwege het corona-virus waarschijnlijk even duren, is die te zien.

,,Het is het verhaal dat ik afsteek tijdens rondleidingen. En op zo’n manier dat kinderen het begrijpen. Ik heb ook geprobeerd het technische deel niet al te stijf te brengen.’’

Bennenga ervoer het film maken als een avontuur en ‘mooi werk’: ,,Soms zat ik een hele dag op internet om een halve minuut beeld bij elkaar te sprokkelen.’’

De legende over de naamgeving
Een van de moeilijkheden was de legendes over de naamgeving. Er zijn meerdere lezingen waarom de Juffertorens zo heten. De eerste, de meest waarschijnlijke, is dat een juffer een lange spits toelopende dennenboom is en dat de daarop gelijkende torens bij de Nicolaaskerk in Onstwedde en de Hervormde kerk in Schildwolde daarom zo heten. Bennenga visualiseerde dat met opnames van een dak dat gelegd werd met dergelijke stammen.

De tweede, veel leukere, legende, zoals verteld door K. ter Laan in het boek Groninger Volksleven, wil dat er lang geleden drie rijke zussen leefden. Ze brachten de dagen door met feesten en dansen tot het besef kwam dat ze een leeg bestaan leidden.

‘Spijt is verstand dat te laat komt’
Het drietal ging ieder een kant op en besloot de levens te wijden aan God. Ze bouwden op de plekken waar ze zich vestigden drie gelijke torens. Die van Schildwolde en Onstwedde staan nog overeind, maar die van Holwierde werd in 1855 definitief gesloopt.

Om dat een beetje leuk in beeld te brengen spoorde Bennenga animatiebeelden op en liet niet na het tot inzicht komen van de juffers te duiden met een plaatje van een tegeltje met de tekst ‘Spijt is verstand dat te laat komt’.
Het raadsel van ‘1289’

Het raadsel van het jaartal 1289 blijft evenmin onbenoemd. De toren werd na de bliksem in 1822 gerestaureerd en ter herdenking van de restauratie zou ‘1829’ op de zijgevel komen, maar om onduidelijke reden werden de middelste cijfers omgewisseld en staat er sindsdien een verkeerd jaartal.

De film doorloopt de toren vanaf fundament tot spits, incluis maten en hoogtes. Bennenga: ,,Alles waar mensen tijdens rondleidingen naar vragen, zit er in. ,Hou dik binnen de muren?’, hoor ik altijd. Het wordt uitgelegd, net als bijvoorbeeld het hoe en waarom van de gaten in de muren. Die zijn voor de bevestiging van steigerbalken tijdens restauraties.’’

Kloksmeer
Er is een stukje film van eind jaren zeventig, over de ‘kloksmeer’. Jonge, ongehuwde mannen luidden al sinds mensenheugenis op oudejaarsdag een etmaal lang de klokken. Zij gaan ook bij de deuren langs voor wat geld voor een borreltje tijdens het zware werk.

Bij het verhaal over het roven van de twee klokken door de Duitse bezetter in de oorlogsjaren, de grote is nooit teruggekomen, klinken geweerschoten en het overlijden van de laatste klokkenluider wordt gevisualiseerd met een cartoon van een man die onder een gevallen klok ligt.

‘Wat is dit voor rommel? Weg ermee’
De film laat weinig van de Juffertoren onbesproken en de productie is zowel informatief als vermakelijk. Bennenga fietste zelfs een foto van zijn vader als voorganger in de film en tijdens het onderzoek vond hij notities van zijn opa en overopa, die samen negentig jaar klokkenluider waren.

,,Daar maak ik een fotoboek van. Dat wordt het tweede project. De toren, met al die verhalen, is een belangrijk baken geweest in mijn leven. Ik wil dat doorgeven. Maar als ik ‘uit tijd’ kom en mijn zoon ziet mijn archief, dan weet ik zeker dat hij zegt: ,Wat is dit voor rommel? Weg ermee.’’

Bron/foto: DvhN